Er zijn weer nieuwe dingen ontdekt in de ruimte: radioflitsen die zich lijken te herhalen. Geen flauw idee hoe dat kan. Eerder dacht men dat het om eenmalige gebeurtenissen ging. Dat viel te verklaren. Maar nu herhalen ze zich om de zoveel tijd. We weten het niet meer. Hoe meer je ontdekt hoe minder je weet. Als kleine kinderen zijn we al bezig om te proberen logica, samenhang te vinden. Oorzaak en gevolg te achterhalen. Maar de natuur lijkt te complex.

Ook vannacht had ik complexe gedachten. Thuisgekomen, nadat ik de Manfred Symfonie van Tchaikowski onder leiding van Jaap van Zweden met het Rotterdams filharmonisch orkest had gehoord. Ik had me van te voren in het verhaal van lord Byron verdiept over de zoektocht van Manfred naar zichzelf en de zin van het bestaan. In een omgeving van geesten, bergen en ravijnen. Ook had ik gelezen dat het wel eens een soort autobiografisch verhaal zou kunnen zijn omdat Lord Byron het schreef terwijl hij een persoonlijke crisis doormaakte. Zo ook Tchaikowski toen hij het werk van Lord  Byron oppakte als leidraad voor zijn muzikale meesterwerk. Hij was enkele maanden getrouwd geweest. Het ging niet. Trouwen met een vrouw in een wanhopige poging om zijn homosexuele geaardheid te ontkennen. In een tijd en omgeving dat zijn geaardheid niet werd geaccepteerd. Existentiële twijfels en wanhoop dus ook voor Tchaikowski. Het verhaal van Manfred past goed in zijn eigen zoektocht. Maar je hoort dat Tchaikowski ook kind is van zijn tijd. Romantiek en drama alom in de muziek. Hij heeft vast werken van Berlioz gehoord, met het geluid van klokken in de symphonie fantastique. Wat een dramatisch effect kan dat hebben. Je hoort ook dat hij de klassieken kent. Technieken van vergroting als bij Bach. Ook heeft hij duidelijk contrapuntles gehad, in het laatste deel komt er zelfs een complete fuga-expositie. Zoals Beethoven dat ook doet in met name zijn latere werken. Ook moest ik denken aan de ouvertüre Don Giovanni van Mozart die met veel drama begint om vervolgens een zachte spannende sfeerlaag neer te zetten. Dat hoor je ook de eerste minuten in Manfred van Tchaikowski. Het tweede scherzodeel met een opvallend lyrisch en “mooi” middendeel. Waar we herkennen dat Tchaikowski ook de maker van de muziek bij het ballet het zwanenmeer is. Zo al beschouwende lijk je steeds meer een idee te krijgen van het brein van Tchaikowski. Niet alleen kun je misschien zijn persoonlijke drama horen. Je hoort ook nog de sporen in zijn hersenen die zijn voorgangers daar hebben achtergelaten.  Ik heb nog een LP met daarop deze Manfred symfonie. Toen ik deze kocht zo’n 45 jaar geleden had ik veel minder kennis en wist ik veel minder van de achtergronden van de meeste muziek. Maar wel was ik ook toen onder de indruk van de dramatiek van het werk. Nu hoor ik veel meer. Ook veel meer details. Maar begrijp ik de muziek beter? Hoe meer je weet hoe minder je begrijpt. Misschien zit ik er wel helemaal naast. Ik zeg tegen mijn kleinzoon die helemaal gefascineerd is door het heelal: “Mama heeft een baan”. Hij vraagt: “Baan om de aarde?”

Een wijze gedachte. Onze banen zijn onderdelen van de geoliede machine van het menselijke bedrijf. Maar alles herhaalt zich. Je draait in een baan. Een baan om de aarde.

Begin zestiger jaren kwam ik eens op een zondagochtend als eerste van het gezin terug uit de vroegmis. Mijn vader was blijkbaar niet gegaan, atheïst als hij was. Ik betrapte hem helemaal alleen thuis. Met tranen in zijn ogen zat  hij te luisteren naar de negende symfonie van Schubert. Zonder enige kennis van muziek. Maar Schubert was buitenaards, goddelijk, ook voor atheïsten. In de Doelen klinkt de Manfred Symfonie fantastisch. Maar ben je helemaal alleen, in een uurtje in een wereld zonder baan, thuis, dan is de muziek misschien nog wel mooier. Als een mooie, maar onbegrijpelijke radioflits.