In de Stadsgehoorzaal van Leiden is 4 januari een concert van het Ricciotti ensemble gericht op de doelgroep autistische kinderen, een zogenaamd prikkelarm concert. We lezen:

Een prikkelarm concert is een concert waarbij de muziek geleidelijk wordt opgebouwd. Een viool wordt eerst geïntroduceerd, voordat alle violen tegelijk gaan spelen. Er wordt uitleg gegeven over het orkest en er wordt duidelijk verteld wat er te verwachten valt. Voor de voorstelling is de Grote zaal van de Stadgehoorzaal leeggehaald. Iedereen kan zelf een plekje uitzoeken in de ruimte. Het orkest staat ook op de vloer, tussen het publiek. Omdat het thema beestenbende is mag je ook je knuffel meenemen. Op de locatie is ook een prikkelvrije ruimte. Op deze plek kan iemand zich even terug te trekken als het te druk wordt.De voorstelling richt zich op kinderen, maar iedereen is welkom. Het belooft een vrolijke beestenbende te worden.

Een sympathiek idee. Maar gaat dat werken?

• De Grote zaal is leeg gehaald. Is een lege zaal minder bedreigend dan een zaal met stoelen vraag ik me af?
• ’Loop maar weg als het je niet bevalt naar de prikkelvrije ruimte’. Dat weg lopen leidt volgens mij af en zo ontstaan er overbodige prikkels bij de achterblijvers.
• De muzikanten staan tussen de kinderen. Lijkt me erg druk en is dit niet juist minder veilig?.
• Maar dan wordt er ook gedacht dat de muziek anders moet zijn bij autisten. Eerst één viool en dan pas meer violen. Ik vraag me af: is dit onderbouwd, wie heeft dit verzonnen?

Ik probeer me voor te stellen hou dit zou werken bij mijn autistische kleinzoon. Hij heeft inderdaad moeite met geluidsprikkels. Maar hoe komt dat en wanneer wil hij niet geprikkeld worden? Voor mij is inmiddels duidelijk dat hij geen achtergrondmuziek wil horen. Als hij in zijn spel is dan stoort hem dat. Vooral denk ik omdat hij in zijn spel zelf zingt. En hij zingt heel andere liedjes dan die er op de radio te horen zijn. De liedjes die hij zingt passen bij zijn spel. De rest stoort. Net als ik kan hij niet tegen muzak. Achtergrondmuziek is voor hem taboe.

Vanmiddag draaide ik het derde deel uit het concert voor strijkers, slagwerk en celesta van Bartok. Mijn kleinzoon en zijn tweejarige broertje waren in de keuken. Bij het horen van het opvallende geluid  van de claves in het begin kwamen ze allebei direct de kamer binnen rennen. Ik zette de muziek gelijk af, vermoedende dat mijn oudste kleinzoon dat zou willen. Niets was minder waar. ‘Wat was dat opa?’ Ik zeg: ‘wil je het horen?’. ‘Ja’. Hij kroop op schoot, ik zette de muziek weer aan en hij luisterde ademloos het hele deel uit, zo’n acht minuten lang. Uiterst geconcentreerd.  Zijn jonge broertje trouwens ook! Het was gewoon erg goede muziek die ze allebei graag wilden horen.  Positieve prikkels dus. En dat bij muziek waarvan je oppervlakkig gezien zou kunnen denken dat die misschien te moeilijk is. Geen muzak. Ik ken zelfs mensen van het conservatorium die niets met Bartok hebben. Ik heb er des te meer mee en mijn beide kleinzoons dus ook. ‘Vond je het mooi?’, vroeg ik aan mijn oudste.  ‘Ja!’. Volmondig.

Wat je naar mijn idee moet doen als je met een autist naar een concert gaat is niets anders dan wat je ook moet doen als je met hem naar het ziekenhuis of naar de metro gaat. Hem van te voren goed uitleggen wat hij allemaal gaat zien, hoe alles werkt. Liefst met foto’s erbij. En bij muziek: laat maar vast iets horen van die muziek en kijk hoe hij er thuis op reageert. Ik weet nu zeker dat hij mee zal willen naar een concert waarin dit stuk van Bartok wordt gespeeld.  Zo wil hij ook naar een concert met koormuziek. Die vindt hij vaak mooi. Hij wil zelf ook graag in een kinderkoor gaan zingen. En ook de combinatie zang en contrabas vindt hij intrigerend. Muziek voor autisten bestaat volgens mij niet. Misschien kun je de omgeving wel meer geschikt maken. Maar kern is denk ik vooral de voorbereiding. Dan pas zal hij zich echt veilig kunnen voelen.