Bij de oude Grieken was Zeus de oppergod. Deze zelfde god heette later bij de Romeinen Jupiter. Dat de planeet Jupiter naar hem is genoemd is goed te begrijpen. Samen met Venus is hij de meest heldere planeet, maar Venus is altijd avond- of ochtendster, dat wil zeggen je zult hem nooit midden in de nacht zien en moet hem altijd ergens in de buurt van de westelijke of oostelijke horizon zoeken. Jupiter kan overal staan en is soms ook de hele nacht te zien, zoals op dit moment. Hij heerst dan majesteitelijk over het nachtelijke firmament als een ware oppergod.

In de metamorfoses van Ovidius lezen we hoe Zeus verliefd wordt op de schaapsherder Ganymedes als hij hem een kudde schapen ziet hoeden op de berg Ida. Hij rooft hem weg van zijn Trojaanse vader door zich te vermommen als een adelaar en brengt hem naar de berg Olympus waar de jongen zijn persoonlijke wijnschenker wordt. Het verhaal werd vaak ook allegorisch uitgelegd en zou staan voor het verlangen van de menselijke ziel naar de vereniging met God, waarbij Ganymedes voor de menselijke ziel stond en Zeus voor God. Smoesjes: het gaat waarschijnlijk meestal om niet meer dan homo-erotische afbeeldingen. De figuur van Ganymedes met de adelaar zien we vaak op schilderijen uit de renaissance en de barok. Rembrandt laat hem zien als een krijsende peuter in de klauwen van de roofvogel. Maar dat is een uitzondering. Meestal zien we de al eerder genoemde homo-erotische afbeelding. Zoals hier onder op het schilderij van Antonio da Correggio van rond 1530. Hij schilderde het samen met ook een afbeelding van Jupiter met Io in opdracht van de hertog Federico Gonzaga in Mantua. Nu zijn beide doeken te zien in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.

Ganymedes is de grootste maan van Jupiter en het is de grootste maan van ons hele zonnestelsel. Ze is groter dan de planeet Mercurius, ongeveer anderhalf keer zo groot als de Maan van de Aarde, twee keer zo groot als de dwergplaneet Pluto en heeft drie vierde van de omvang van Mars. Aan de hand van het aantal kraters per vierkante kilometer wordt geschat dat deze maan 3,5 tot 3 miljard jaar oud is, wat vergelijkbaar is met de leeftijd van onze Maan. Ganymedes heeft een dunne atmosfeer. Zij bestaat bijna volledig uit zuurstof (O), dizuurstof (O2) en ozon (O3). Het oppervlak bestaat voornamelijk uit stenen en ijs, waarbij een ijskorst over de stroperige mantel van mogelijk water beweegt. De korst van Ganymedes lijkt opgedeeld in gescheiden platen, die net zoals de tektonische platen van de aarde in staat zijn om zich onafhankelijk van elkaar te verplaatsen. Ook zijn er structuren die doen denken aan oude lavastromen. In dit opzicht kan Ganymedes beter met de Aarde vergeleken worden dan met de planeten Venus en Mars, ook al is er geen bewijs van recente tektonische activiteit. Ganymedes heeft veel kraters. In tegenstelling tot de situatie op onze maan en op Mercurius zijn de kraters echter vrij vlak en missen ze ringvormige bergen en verzakkingen in het centrum. De oorzaak hiervan is waarschijnlijk de beweeglijke ijskorst van Ganymedes, die zich in de loop van de geologische tijd kan bewegen en daarmee het reliëf kan uitvlakken. (Wikipedia)

Ganymedes is een reus, die groter is dan alle dwergplaneten van ons zonnestelsel, zelfs groter dan de planeet Mercurius. Maar het is een maan. Het is de lievelingsmaan van de grootste planeet Jupiter. Hij, die voor deze oppergod de wijn mag schenken.

Vannacht om half vier maakte ik onderstaande foto. In het midden zien we de oppergod, Jupiter. Van links naar rechts staan de manen Callisto, Ganymedes, Io en Europa.

De Nasa stelt een 3D-model beschikbaar van Ganymedes. Als je op onderstaande link klikt wordt dat model op een aparte pagina geopend en kun je met de muis Ganymedes laten draaien, kantelen, of je kunt inzoomen. Heel mooi! (Op een aanraakscherm kan het ook met een of twee vingers, eerst even ingedrukt houden voor je gaat bewegen. Op mijn smartphone lukt dat makkelijk,op mijn tablet werkt het weer niet. Tja..)

Ganymedes 3D

Behalve deze grote manen zag ik ook onze eigen maan, die vrijwel helemaal vol was. Morgenochtend om een minuut over half elf is hij exact vol. Maar dankzij het feit dat er nu nog een stukje onverlicht was ontstond er links schaduwwerking waardoor je nog een aantal kraters kunt zien.