Als je over de markt van Gouda loopt hoor je soms niet alleen het carillon van het stadhuis, maar op het hele en het halve uur komen er dan ook poppetjes tevoorschijn terwijl er een carillonmelodietje klinkt, geschreven door Maria Blom. Er is dan een voorstelling te zien van het plechtige moment dat Floris V aan Gouda stadsrechten verleende.

Eind achttiende eeuw was het populair om ook kleinere klokken te programmeren met een muziekstukje, volgens het principe van een draaiorgel. Op een ronddraaiende houten rol waren uitstulpingen gemaakt die zorgden dat op het juiste moment bepaalde tonen klonken. Zelfs de meest vooraanstaande componisten vonden het leuk om voor zo’n zogenaamde “Flötenuhr” te componeren. Beethoven deed het nog in zijn jonge jaren toen hij in zijn geboortestad Bonn woonde, hij schreef toen 5 muziekstukjes bestemd voor zo’n klok. In Wenen schreef Haydn er meer dan 30 en tegen het einde van zijn veel te korte leven schreef ook Mozart enkele stukken voor een dergelijk instrument. Hieronder een afbeelding van een Flötenuhr uit het Zwarte woud dat onlangs is gerestaureerd door Bernard Meier, de klokkendokter uit Antwerpen. Zie ook zijn site klokkendokter, met daar onder meer foto’s van het mechaniek.

Gistermiddag was er een orgelconcert in de Sint Jan van Gouda door het multitalent Ann-Helena Schlüter. Zij speelde “echte orgelmuziek” van Bach, Scheidemann en Ritter. Maar ook drie “Flötenuhr stukjes” van Mozart, Haydn en Beethoven. Deze stukjes waren dus ooit waarschijnlijk te horen in een “Flötenuhr”. Maar nu klonken ze op het orgel. Het stukje van Mozart dat ze speelde laat ik hier horen. Het zal best nog een gezoek zijn geweest naar de meest bruikbare registraties op het Moreau orgel. Maar het lijkt me aardig gelukt.

Het concert begon met de Fantasie in G BWV 572 van Bach. Een boeiend stuk dat vanaf het moment dat het pedaal erbij komt (1:34) van geen ophouden weet, als in een wervelwind wordt je meegesleept door talloze modulaties. Het einde van bijna 2 minuten is werkelijk fantastisch: na een indrukwekkend verminderd septiemakkoord (6:19) wordt er chromatisch naar beneden gezakt in de bas totdat je aankomt op een eindeloos lijkend orgelpunt op de dominant (6:57) welk het triomfantelijke slotakkoord aankondigt. Het zou een interessant stuk zijn om te analyseren met conservatoriumstudenten!

Tijdens de coronapandemie heeft Ann-Helena Schlüter ook niet stilgezeten, ze heeft veel gecomponeerd, waaronder deze “Pandemic Phantasy” voor orgel.

Na het concert liep ik over de markt. De kraampjes werden afgebroken, en ondanks dat het fris was zaten alle terrasjes vol. Daar klonk alweer de “Flötenuhr van Gouda”! Hier hoor je deze in een opname van Henk van Rens uit 2016.

Ann-Helena is zeer actief op sociale media, zo maakte ze nog voor haar concert een kort filmpje voor Youtube over het Moreau orgel en haar ervaring daarmee bij het instuderen van de concertstukken.

Op facebook schreef ze nog veel meer.