Als je de kathedraal van Würzburg bezoekt, de Kilian-kathedraal, maar zeker ook als je een bezoek brengt aan de bisschoppelijke residentie, dan zie je dat de bisschoppen van deze stad een buitengewoon luxe leven leidden en een groot deel van het geld dat hun landgoederen opleverde staken in het bouwen en aankleden van de kathedraal en nog meer: van de residentie. Daarover later meer. Eerst iets meer over de geschiedenis van dit bisdom.

De Ierse missionaris Kilian bracht het christelijk geloof naar Franken en stierf rond 689 de marteldood met zijn metgezellen Kolonat en Totnan. In de kathedraal zie je een afbeelding van dit driemanschap.

De Angelsaksische benedictijner monnik Bonifatius stichtte in 742 het nieuwe bisdom Würzburg en hij benoemde zijn leerling en naaste collega Burkard tot eerste bisschop. In aanwezigheid van Karel de Grote wijdde bisschop Berowelf de “nieuwe” kathedraal.  Na een blikseminslag op 5 juni 855 brandde de kathedraal af. Onder bisschop Bruno (1034 tot 1045) werd begonnen met de wederopbouw van de kathedraal met behulp van oudere onderdelen. Geïnspireerd door het werk aan de kathedraal van Speyer, werd het koor uitgebreid en geflankeerd door twee torens, er kwam een transept, het schip werd sterk vergroot en ook in het westen kwamen er twee torens. Toen de crypte van de zuilengalerij bijna voltooid was en de nieuwe koormuren verrezen, stierf Bruno door een ongeval. Op 16 juni werd bisschop Bruno, die niet veel later als heilige zal worden vereerd, begraven in de crypte van de St. Kilian’s kathedraal, waaraan hij was begonnen. Er zijn zo drie heiligen belangrijk voor Würzburg: de eerste missionaris Kilian, de stichter van het bisdom, Bonifatius (die in Dokkum later wordt vermoord) en tot slot bisschop Bruno, de bouwer van de nieuwe kerk.

Van de eerste karolingische kathedraal is vrijwel niets bewaard gebleven. Wel kunnen we een fragment van een kamerschildering in de crypte zien. Daar zien we ook een Merovingisch kruis.

Frederik Barbarossa (12^e eeuw) bracht vanaf zijn jeugd veel tijd door in Würzburg. Hij bezat hier een Palts, over het uiterlijk waarvan we helaas weinig tot niets weten, alleen dat het aan de linkerkant van de Main lag op het terrein van de latere ‘Duitse Orde’. Tussen 1152 en 1180 vonden tijdens zijn regering alleen al in Würzburg 8 rijksdagen plaats. In 1168 werd het bisdom tegelijk hertogdom door een gift van de keizer, waardoor het gebied een zekere zelfstandigheid kreeg binnen het Duits-Roomse rijk. De bisschop van Würzburg was vanaf dat moment ook een werelds heersende ‘hertog in Frankenland’, een prins-bisschop. Dit bleef zo ​​tot de secularisatie aan het begin van de 19e eeuw. In 1156 trouwde Barbarossa in Würzburg met Beatrix van Bourgondië, die toen nog erg jong was. De plechtige huwelijksstoet, die door de bevolking werd toegejuicht, leidde van de stenen hoofdbrug, die toen nog maar enkele decennia oud was, door de Domstrasse naar de nieuwe kathedraal. Het was een van de meest beroemde gebeurtenissen in de hoge middeleeuwen. Vanaf dat moment, wanneer een auteur van een roman of een dichter, een zanger, gebeurtenissen van grote pracht en praal moest beschrijven, werd een vergelijking gemaakt met deze keizerlijke bruiloft. We kunnen het huwelijk ook terugzien op een 18^e eeuws fresco van Tiepolo in de keizerzaal van de residentie.

De huidige kerk is dus in de kern een Romaanse kerk, maar er zijn in de loop van de tijd allerlei aanpassingen geweest. Rond 1500 kreeg hij een laatgotische aanblik.

twee eeuwen later werd vooral het interieur compleet veranderd en kreeg de kerk een barok uiterlijk. In 1945 werd de kerk door een bombardement grotendeels vernield. Hij is weer opnieuw opgebouwd, waarbij geprobeerd is de Romaanse delen, maar ook de barokke delen te herstellen. Daarnaast kwamen er ook compleet nieuwe onderdelen bij. Maar er waren gelukkig nog veel onderdelen te redden, zoals de preekstoel.

En ook de tientallen grafzerken van bisschoppen waren grotendeels onbeschadigd. Deze staan nu in de kerk chronologisch, recht overeind, als een soort standbeelden opgesteld. Het levert een mooi beeld op van de ontwikkeling van de kunst.

De vroegste afbeelding is totaal anders vorm gegeven dan bijvoorbeeld de twee prachtig vormgegeven zerken die Tilman Riemenschneider maakte, zoals deze van Rudolph II van Scherenberg uit 1495.

Er is nog veel meer te zien in de kerk. Ik laat nog drie dingen zien. Een heel mooie middeleeuwse “man van smarten”, een beeld van de Heilige Bonifatius en een gereconstrueerde muur in de kloostertuin.

Elke dag. behalve op de zondag, is er in de kathedraal om vijf over twaalf een kort moment van bezinning waarbij een priester heel kort iets vertelt om over na te denken. Daarna speelt de dom-organist op het orgel. Het originele orgel heeft het bombardement niet overleefd. Nu staat er een modern Klais orgel.

Wij waren bij dit bezinningsmoment op 20 juli 2023. Ik heb een van de orgelstukken die er toen werden gespeeld opgenomen. Stefan Schmidt, titulair organist, speelde iets van een Franse componist, ik dacht aan de componist Louis Vierne. Het paste in ieder geval goed bij de woorden van de priester die we daarvoor gehoord hadden.

In een volgend blog vertel ik iets meer over de residentie van Würzburg.