Wees gegroet Maria. Maria werd gegroet en vervolgens aangeroepen om hulp, als bemiddelaar tussen mens en God. Zij is populair geworden in de middeleeuwen en ze is dat nog steeds. Dagelijks worden er op talloze plaatsen kaarsen opgestoken met een gebed gericht aan Maria.

In de renaissance werden zo ook veel motetten geschreven met de tekst van het “Wees gegroet Maria”. Josquin Desprez schreef meerdere versies. Een van die versies was het laatste motet dat uitgevoerd werd door Capella Amsterdam in de Jacobikerk afgelopen zaterdag in het kader van het festival Oude Muziek Utrecht.

De beroemde vierstemmige versie vind ik mooier, maar ook deze versie is prachtig. Jammer genoeg mis je veel dingen bij zo’n concert. In de tijd van Josquin werd zo’n motet niet als concert uitgevoerd maar in het kader van een religieuze viering. Bijvoorbeeld ter gelegenheid van de geboorte van Maria zoals die op 8 september wordt gevierd in de katholieke kerk. Ook zagen de kerken er toen anders uit als de huidige, kale protestantse Jacobikerk. Het concert was uitverkocht, wij zaten helemaal achteraan en konden de muziek slechts vanuit de verte horen. Ook dat was natuurlijk niet ideaal. Wonderwel eindigde het concert precies om zes uur en op dat moment sloeg de klok. De stilte voor het applaus werd opgevuld door het geluid zoals je dat door heel Europa kunt horen als je in of vlakbij een kerk bent, en dat werkte wonderwel, het ontheiligde het gebed niet, zoals een applaus dat wel doet.

Ik miste dus vooral de religieuze context. Die heb ik er in onderstaand filmpje enigszins aan toegevoegd: beelden uit Keulen, die er voor mij bij zouden kunnen passen.

Een uitvoering van de vierstemmige versie, met ook een iets andere tekst, vind je hier onder. Ik gebruikte hem jaren om mijn studenten de verschillende polyfone zettingstypes uit die tijd te demonstreren, zoals door-imitatie, paarsgewijze zetting, paarsgewijze imitatie, de hoketus-techniek (net na de tel) en de koraalzetting.  Ook de overgang in verschillende maatsoorten werkt in relatie met de tekst goed. Hoewel we in de tijd zitten dat kunst vooral mooi moest zijn en niet een dramatische effect beoogde, vind ik dat het einde van dit motet in zijn eenvoud voor mij buitengewoon dramatisch werkt. Bij de tekst, ‘O mater dei, memento mei’ maakt de bas een octaafsprong omhoog bij het woord ‘memento’. Daarmee wordt om hulp bij Maria gesmeekt. Prachtig. En Maria blijft zuiver. Een slotakkoord zonder terts, met alleen een open kwint. Serener kan bijna niet.

Zie ook:

Leonardo da Vinci en Josquin des Prez