Soms staat er bij een muziekstuk, met name als het gaat om een stuk uit de barokperiode, de aanduiding “piacevole”. Dan moet je het stuk “lief” of “aangenaam” spelen. Dus zeker niet weemoedig of emotioneel. De term is verwant aan de term “dolce”.

Naar deze term heeft een achtkoppig ensemble zich genoemd, acht zangers onder de artistieke leiding van Gerben Budding, die dan meestal ook de begeleidingen op het kistorgel verzorgd. Ruim een week geleden was er een programma met werken van Schütz en Schein in de Sint-Janskerk van Gouda. Het concert is ook opgenomen, het zal over een tijdje ook op Youtube staan denk ik. Eerder voerde het ensemble ook al werken uit van dezelfde componisten als nu, Schütz en Schein. Dat programma staat wel al compleet op Youtube. Nu was het programma iets anders en de instrumentale begeleiding was ook aangepast: bij veel stukken speelde nu niet alleen een kistorgel maar ook een theorbe en een cello mee. Ik was al wat eerder in de kerk en hoorde een stukje van de generale repetitie.

Het kistorgel is gestemd in de middentoonstemming. Dat was in de tijd van Schütz en Schein de meest gebruikelijke stemming, onze huidige gelijkzwevende stemming was nog niet uitgevonden. (Overigens lezen we bij Constantijn Huijgens niet veel later hoe men daar al mee bezig was.) Het gevolg van de middentoonstemming is dat een melodie een veel meer uitgesproken karakter krijgt, omdat niet elke toonafstand gelijk is. Dat maakt dat een muziekstuk veel persoonlijker kan klinken. Misschien vergelijkbaar met hoe orgelpijpen in die tijd werden geïntoneerd: het moest niet vlak en gelijk van klank zijn. Als je een melodie speelde hoorde je bijna de karakteristiek van elke pijp. Wij zijn niet gewend om zo te luisteren, maar het loont de moeite om dat te proberen. Bij het volgende lied van Johann Herman Schein (1586-1630) is het goed te horen.

• Die mit Tränen säen, werden mit Freude ernten. Wie met tranen zaait zal met vreugde oogsten.
• Sie gehen hin und weinen und tragen edlen Samen. Zij gaan heen en wenen en dragen edel zaad.
• Und kommen mit Freunden und bringe ihre Garben. En komen met vrienden en brengen hun schoven.

Let op de chromatiek bij de “Tränen”. Juist daar is het prachtige effect van de middentoonstemming goed te horen.

Het complete programma:

Heinrich Schütz – Deutsches Magnificat
Johann Hermann Schein – 3 delen uit Israelsbrünnlein
Heinrich Schütz – Stehe auf, meine Freundin
Heinrich Schütz – Ich werde nicht sterben
Heinrich Schütz – Das ist je gewisslich wahr
Johann Hermann Schein – 3 delen uit Israelsbrünnlein
Heinrich Schütz – Canticum Simeonis II

Piacevole geeft hetzelfde concert nog twee keer. Zaterdag 14 oktober 2023 in de Nieuwe Kerk van Delft om 20.00 uur en Vrijdag 10 november 2023 in de Pieterskerk Utrecht, ook om 20.00 uur