In Egypte werd in de oudheid de God Thoth vereerd. Thoth of Djehoety was de god van de maan, de magie, de kalender, de schrijfkunst en de wijsheid. Hij had volgens de mythologie het schrift uitgevonden en die kennis doorgegeven aan de mensheid. Thoth werd weergegeven als een baviaan of als een ibis. De baviaan maakt een schril geluid vlak voor zonsopkomst. Zo wisten de Egyptenaren dat de dag was begonnen. De ibissen trokken massaal Egypte binnen als de Nijl overstroomde. Daarmee begon een nieuw seizoen. Zo was Thoth de god van de kalender. Via het schrift kon je aan Thoth iets vragen. De heilige ibis was de vogel die de vraag kon doorgeven. Zoals nu kaarsjes worden opgestoken om iets te vragen aan God via meestal een heilige, zo werd een ibis gedood, gemummificeerd en begraven in een ruimte. Op die manier werd er contact gelegd met Thoth. Er zijn in heel Egypte talloze grafgewelven gevonden met soms wel duizenden mummies van ibissen. De mummies werden na elke vraag steeds op elkaar gelegd.

In het Kunsthistorisches Museum van Wenen is er een grote afdeling die gaat over Egypte. Gemummificeerde ibissen werden in de oudheid gehuld in papyrus. Per ongeluk is nu ontdekt dat een van die papyrus omhullingen beschreven was. Het schrift is via moderne technieken weer zichtbaar gemaakt en ontcijferd. Het gaat over geld, schulden en rekeningen. Omdat Thoth de god is die ook over het schrift gaat lijkt het logisch dat deze geschreven teksten mee gestuurd zijn als men zich richtte tot deze God. Misschien was deze tekst onderdeel van een vraag aan Thoth, of het was gewoon een heilig onderdeel: immers schrift was net zo heilig als een ibis en beiden waren attributen van de God Thoth. Het is mogelijk dat er nog veel meer papyrus omhullingen beschreven blijken te zijn.

In hetzelfde museum is ook een gemummificeerde baviaan te zien. Deze is opgevuld met de veren, kop en het skelet van een ibis! De twee dieren die de tijd symboliseren en zo het contact met Thoth bewerkstelligen.

Het doden van dieren met als doel iets te bereiken is vreemd genoeg ook nog lang in gebruik geweest in onze streken. Ik las op een dorpsrecept uit 1698 uit Swalmen (nu onderdeel van Roermond) hoe je een kind met stuipen kon genezen. (“Remedie tegen stuipen”). Je moest een levende duif van zijn staartveren ontdoen, dan het stuitje van die duif in zijn eigen bek stoppen tot het beest stikte en zwart ging zien. De stuipen zouden dan genezen moeten zijn. Zo niet dan moest je het hele procédé met een tweede duif herhalen….

Je zou ook kunnen zeggen dat de duif geofferd is. Offers van duiven waren in het oude testament heel gewoon.

In Egypte werden goden in het algemeen vertegenwoordigd door dieren. De god werd dan afgebeeld als een dier of als een menselijke vorm gecombineerd met die van een dier. Zo werd dus ook Thoth uitgebeeld, die een hoofd had van een Ibis in een menselijk lichaam.

Afbeelding Jeff Sahl, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3281384

Bij de Egyptenaren was het goddelijke altijd en overal aanwezig. Iedere natuurkracht of elk facet van de kosmos werd zo aangeduid met een eigen visuele voorstelling.

Dit soort hybride afbeeldingen zijn in de middeleeuwen in Europa schering en inslag. Het is nog net niet zo dat de vier evangelisten worden weergegeven met een dierenhoofd. Meestal slechts met het dier als attribuut of het dier zelf staat symbool voor de evangelist. Ook de vele fabeldieren waren hybride wezens. Maar veelgodendom was verboden.  Daarom gingen heiligen steeds meer de functie van de vroegere Goden overnemen.  Een heilige is geen God, maar hij staat zo dicht bij God dat op diens voorspraak God wellicht bereid is om iets voor ons te doen. Wenen heeft meerdere pest-epidemieën gehad. De heilige Sebastiaan die gedood was met pijlen werd een soort God die je aanriep tegen de pest, net als de H. Rochus. Misschien omdat het lichaam van Sebastiaan doorzeefd was met pijlen, waardoor zijn blote bovenlijf leek op dat van een pestlijder? De mensen gingen staan voor zijn beeld in de Stephansdom, of ze bouwden zelfs een kerk gewijd aan St. Rochus en St. Sebastiaan. Ook richtten ze een pestzuil op in de Graben, vlakbij de Stephansdom.

Zoals de Egyptenaren heilige Ibissen fokten om ze als bode naar Thoth te sturen als dat nodig was, zo had ook de Christelijke mens dus zijn methodes om in contact te komen met heiligen, op wier voorspraak God wellicht bereid was om ons te helpen.