Mijn zwager woont in St. Élix d’Astarac. Dat is een klein dorp. De meest dichtbij zijnde iets grotere plaats is Saramon met daarin natuurlijk een gemeentehuis, een school, een bakker, en sinds kort zelfs een kleine supermarkt. Er zijn mooie pittoreske straatjes. Er is aan de rand van het dorp ook een stuwmeer dat in de zomer dienst doet als zwembad. Dan is het er een levendige boel. Maar meestal is het er bijna uitgestorven.

Hier boven zie je de kerk met aan de oostkant een er tegen aan gebouwde vierkante toren. Wij waren er de vorige week, de eerste week van mei 2023. Maar toen zag de toren er niet meer zo uit. Zes weken eerder had zich daar namelijk een kleine ramp voltrokken. Op 16 maart 2023 vond er een trieste gebeurtenis plaats waarbij de “Tour Saint Victor” instortte.

Volgens de krantenberichten was de bevolking in shock. Wat was het bijzondere van deze toren? Rond de 9e eeuw ontwikkelde en bloeide het stadje Saramon in de Gers rond een abdij die afhankelijk was van de monniken van Sorèze.
De oorsprong van de abdij van Sorèze is onduidelijk omdat er geen origineel stichtings document is gevonden. In het boek van Jean Antoine Clos wordt gezegd dat koning Pepijn, uit liefde voor God en voor zijn eigen zieleheil, een klooster stichtte in het bisdom Toulouse gewijd aan de Maagd Maria, aan de voet van een plein genaamd Verdinius , in de buurt van de rivier de Sor. Deze abdij is er nog steeds in het departement Tarn, ten oosten van Toulouse, maar heeft veel gedaanteveranderingen gekend.
De hier aan gelieerde abdij in Saramon is er niet meer. Wel dus de kerk die er bij hoorde. Deze kerk was oorspronkelijk romaans maar werd bijna geheel vernieuwd en in een neogotische stijl herbouwd in de 19e eeuw. De Tour St. Victor die aan het oostelijke deel van de kerk vastzat bleef zijn originele gedaante behouden, en deed van 1850 tot 1878 dienst als klokkentoren.

Maar wat was de oorspronkelijke functie? Was het een verdedigingstoren, horende bij vroegere ommuringen of was het iets dat altijd juist bij de kerk had gehoord en had hij dus in het begin een louter religieuze functie? De toren was gewijd aan Victor van Damascus, een soldaat die in de 3e eeuw in Syrië de marteldood stierf.  Hij had een robuuste, vierkante bouw. Hij bestond uit drie lagen van verschillende leeftijd. Het onderste deel dateerde uit de elfde eeuw, het middelste deel uit het einde van de middeleeuwen en het bovenste deel, het kleine deel met de kantelen, is er pas in de negentiende eeuw boven op gezet. Als je naar de eerste foto kijkt, waar de toren nog intact is, dan kun je alle drie de delen goed herkennen. Zo zie je dan ook dat oorspronkelijk deze toren kleiner was dan de kerk, dus niet echt een toren. Het lijkt mij dan het meest waarschijnlijk dat het een kapel is geweest. Maar wel een belangrijke! Kapellen heb je normaal opzij, niet in het oosten, daar waar het altaar is. De kapel stond dan op de meest belangrijke plaats van de kerk en dat moet een reden hebben gehad. Ik denk dat het met die heilige te maken gehad zou kunnen hebben, wellicht bevond zich daar een belangrijk reliek, en waren ze vanuit de abdij van plan om er een pelgrimskerk van te maken. Zo ver is het om welke reden dan ook nooit gekomen. Wellicht heeft de bisschop van Auch (Lombez werd pas in 1317 een bisdom) daar een stokje voor gestoken. Die wilde vast niet dat Saramon te belangrijk werd. Enfin, hoe het ook zij: op 16 maart 2023 stortte deze toren binnen enkele seconden in. Hij werd volledig verwoest. De oostelijke muur van de toren, die een zeer zeldzaam lichtbeukvenster bevatte, lag onder het puin. Ook het schilderij dat Sint-Victor voorstelt werd vernietigd en in de aangrenzende kerk werden het marmeren hoogaltaar en het vergulde geclassificeerde houten altaarstuk gedeeltelijk vernietigd. De toren was nog niet zo lang daarvoor gerestaureerd. Zo kwam daarbij in 2014  een architectuur met veel details (inclusief schilderwerk) aan het licht dat de interesse van veel kunsthistorici en archeologen had gewekt. Het unieke karakter van deze vierkante toren is ook te danken aan het raadsel dat verbonden is aan zijn oorspronkelijke functie. Grote wederopbouwwerkzaamheden zijn daarom te verwachten. De gemeente Saramon wil proberen dit unieke monument, rijk aan kunst en geschiedenis, te herbouwen.

Hieronder een filmpje dat gemaakt is vlak nadat het gebouw is ingestort. (Ik moest onwillekeurig een beetje aan de karikatuur van burgemeester van der Vaart en wethouder Hekking van Koot en Bie denken…)