20 september 2023. Er is een nieuw software programma op de markt: “Sweelinq”. Musici die bekend zijn met het klassieke repertoire van rond 1600 spitsen hun oren: Sweelinck! De meest beroemde componist van Nederland van die tijd en misschien wel de beste componist die er ooit in Nederland heeft geleefd. Naar hem is deze software genoemd. Sweelinck schreef vooral muziek voor klavecimbel, orgel en voor koor. We zitten in de tijd van de reformatie waarin er grote omwentelingen plaats vinden. Geboren in Deventer als zoon van een organist, groeide hij voor een groot deel op in Amsterdam waar hij organist werd van de Oude kerk. Zoals Bach bijna 200 jaar later beroemd werd als organist, zo werd Sweelinck dat ook. Hij schijnt een zeer goede pedagoog geweest te zijn, maar ook zijn spel werd alom bewonderd.

Nu is er dus een software programma dat een geduchte concurrent lijkt te gaan worden van het programma “Hauptwerk”.  Hauptwerk bestaat al enkele decennia en is gemaakt in Amerika. Sweelinq bestaat ruim een jaar en is gemaakt in Nederland. De opzet is gelijk: Je speelt op een orgel waarbij de klank die door luidsprekers komt is gebaseerd op samples van de opgenomen orgelpijpen van een bestaand “echt” orgel. Het klinkt veel beter dan het geluid van een huisorgel. Huisorgels zijn in de loop der jaren steeds beter geworden, ook qua geluid, maar kunnen niet tippen aan het geluid dat een “Hauptwerk- of Sweelinq” orgel produceert. Ik schreef al eerder over Hauptwerk, nu wil ik na enkele weken experimenteren wat vertellen over de mogelijkheden van de software Sweelinq en deze vergelijken met die van Hauptwerk.

De hardware die je voor Sweelinq gebruikt is vergelijkbaar met die van Hauptwerk: je kunt al muziek maken met een eenvoudige opstelling en een redelijk eenvoudige computer. De firma Noorlander ontwikkelt niet alleen de software maar is al jaren ook orgelfabrikant. Tegenwoordig maken ze vrijwel uitsluitend orgels waarbij de software “Sweelinq” is ingebouwd. Je kunt dan een prachtig orgel kopen met manualen met een natuurgetrouwe aanslag en een goed functionerend pedaal, en ook de ingebouwde computer, luidsprekers, midi-aansluitingen: alles werkt perfect. Maar het geheel is zeer prijzig. Ook andere orgelbouwers zoals Sonarte bouwen dergelijke orgels, soms in combinatie met de software van Hauptwerk. Dat betekent stevig in de portemonnee tasten. Je kunt het ook veel goedkoper maken: je koopt een oud huisorgel en laat het door bijvoorbeeld Sonarte geschikt maken voor de software. Dat scheelt je honderden euro’s. Je kunt het nog eenvoudiger maken: zoek een geschikt meubel of maak dat zelf, (een bepaald soort tafel), koop een tweedehands orgelbank en probeer aan een orgelpedaal te komen waar de orgelbank overheen geschoven kan worden. Dan koop je net zoveel midikeyboards als je nodig denkt te hebben als manualen voor je orgel. Je hebt verder nog goede stereoboxen nodig die op de line out van een computer worden aangesloten. De computer die je gebruikt moet 16 of liever nog 32 GB werkgeheugen hebben en de harde schijf moet groot genoeg zijn om al die geluidsamples van de orgels die je gebruikt te kunnen plaatsen. Bij de meeste computers van tegenwoordig zal dat laatste geen probleem zijn. Verder moet dan elk pianokeyboard en ook het pedaal via USB aangesloten (kunnen) worden op deze computer. Mijn configuratie heb ik als hier net geschetst samengesteld. Wat kost dat dan allemaal samen? Laten we het geheel naar boven afronden: 4000 €. Met wat geluk, veel tweedehands spullen en wat handigheid kan het goedkoper. Complete orgels van Noorlander of Sonarte zien er mooier uit maar kosten minimaal het drievoudige.

De software Hauptwerk kan als lite versie of als pro-versie gekocht worden. De lite-versie kost in mijn geval 13 euro per maand, dat is dan dus op jaarbasis 156€. Daarvoor krijg je een gratis samplepakket van een eenvoudig Engels orgel bijgeleverd, de rest van de orgels zul je moeten kopen. Het blijkt dat er nog een groter, een drie-manualig orgel gratis kan worden gedownload bij Sonus Paradisi (een Tjechische firma die veel “gesampelde orgels” heeft vervaardigd) en ook nog een twee-manualig klavecimbel. Voor de rest van alle sample-pakketten moet je diep in de buidel tasten, je betaalt dan per orgel al gauw 600 tot 1200 euro.

De software Sweelinq koop je als jaarlicentie voor 120 euro. Alle orgels die zijn gesampled en geschikt gemaakt voor de Sweelinq software zijn op dit moment gratis. Dat zijn maar liefst 8 volledige orgels en daarnaast worden drie orgels op dit moment nog ontwikkeld. Dat is dus in ieder geval financieel veel attractiever dan hoe het bij Hauptwerk is geregeld.

De mogelijkheden bij beide programma’s zijn niet gelijk. Bij Sweelinq heb je een knop om simpel het effect van de afstand van de toehoorder tot het orgel in te stellen. De gemaakte samples laten toe om dat effect waarheidsgetrouw te verwezenlijken. Alle registercombinaties kun je eenvoudig opslaan en via een knop kun je die opgeslagen combinaties snel tevoorschijn roepen. Deze mogelijkheden ontbreken bij de software van Hauptwerk.

De gebruiksvriendelijkheid is ook niet echt gelijk. Het installeren van Hauptwerk en het aan de praat krijgen van manualen en pedaal is geen sinecure, bij Sweelinq gaat dat veel makkelijker. Sweelinq levert een minimale handleiding, ze zeggen zelf daarover: alles wijst zich vanzelf. Dat klopt dan ook weer niet helemaal, maar inderdaad, zoals gezegd gaat het eenvoudiger. De gebruiksaanwijzing van Hauptwerk is zeer omvangrijk maar dat maakt dat het bijna een studie wordt om alles door te krijgen hoe het werkt. Wie weet zijn er nog steeds allerlei mogelijkheden die ik nog steeds niet ken…

Op het scherm heb je bij elk orgel van Hauptwerk een aantal mogelijkheden van “hoe het er uit ziet”: bijv. je ziet alleen de linker registerknoppen, alleen de rechter registerknoppen, alle registerknoppen en tot slot: de weergave van eenvoudige vakjes met de namen van de registers. Bij Sweelinq heb je alleen de mogelijkheid om een scherm met “vakjes met namen”, eventueel gescheiden in een linker en rechterkant van het orgel te zien. (Als je slechts één monitor hebt zoals ik dan wil je uiteraard steeds alle registers op het scherm zien, heb je twee monitoren dan wil je ze waarschijnlijk scheiden als op een echt orgel.)
Bij Sweelinq is het mooi hoe je bij het overzicht van al de orgels op het scherm een afbeelding van al die orgels ziet. Selecteer je een van die orgels dan krijg je allerlei informatie over het betreffende orgel. Klik je er op dan wordt het orgel geladen (de bijbehorende samples). Na het instellen van registers (of het oproepen van eerder opgeslagen registercombinaties) kun je gaan spelen. Als je overschakelt via het menu naar een ander orgel dan is het terugkeren naar een eerder orgel zo gebeurd: de samples worden razend snel geladen. Bij Hauptwerk duurt dat allemaal veel langer.

Hoe staat het met de kwaliteit van de samples. Eerlijk gezegd ben ik daar nog niet uit. Behalve een aantal demoversies van orgels van Hauptwerk waarbij het grootste deel van de registers is uitgeschakeld heb je daar slechts de keuze uit twee orgels: het direct meegeleverde orgel van St. Ann’s Moseley en het gratis te downloaden orgel van Bückenburg. Het meegeleverde orgel van St. Ann’s Moseley valt erg tegen, ik denk dat de samples in die begintijd nog niet zo geweldig waren. Bij de demo-geluiden van het orgel van Caen of dat van Doesburg. maar vooral ook bij het complete orgel van Bückenburg hoor ik mooie natuurgetrouwe klanken. Mijn eerste indruk is dat ook de samples van Sweelinq van goede kwaliteit zijn

De licenties. Hoe wordt een licentie geregistreerd? Dat gaat bij Hauptwerk via een apart software programma, “Ilock.” Telkens als je Hauptwerk opstart of een orgel laadt moet er eerst contact worden gemaakt met dat programma om te zien of je wel de juiste licentie hebt. Door mijn slechte wifi op de orgelkamer heb ik herhaaldelijk op mijn hauptwerk-computer geen internet. Ik kan dan Hauptwerk niet laden. Als dat dan wel lukt maar bij het laden van het orgel de verbinding weer even weg valt dan gebeurt er niets. Bij een hernieuwde poging, als wifi weer werkt, wordt het hele orgelbestand niet geladen maar opnieuw geïnstalleerd. Bij een omvangrijk bestand als dat van Bückenburg ben je dan al snel drie kwartier verder… Ook dat is me al meerdere keren overkomen. Ook de licenties worden bij Hauptwerk steeds aangepast: tot voor kort had je meerdere soorten (maand-, jaar- eeuwigdurend), ze hebben nu bij elke nieuwe gebruiker deze mogelijkheden geschrapt en kun je alleen nog een eeuwigdurende licentie kopen, maar als er een update komt van het programma en je die wilt hebben moet je moet je alweer veel gaan betalen.. Al die wijzigingen worden niet aangekondigd, maar gewoon ingevoerd. En er is nauwelijks een mogelijkheid tot communicatie, als er iets niet werkt of is mis gegaan is laten ze je gewoon stikken, zo van” zoek het maar uit”. Althans dat is mijn schoonzoon overkomen… Dit alles is bij Sweelinq veel simpeler. Enkele keren per maand wordt gecontroleerd of jouw licentie in orde is. In principe zijn dat de enige momenten dat je verplicht online dient te zijn. Tot nu toe heb ik daar nog niets van gemerkt. Ik vermoed dat ook dit heel soepel zal verlopen.

Samenvattend: Hauptwerk is niet gebruiksvriendelijk, heeft minder mogelijkheden en levert eigenlijk slechts één compleet en tegelijk ook goed klinkend orgel (dat van Bückenburg). Daarbij moet ik wel aantekenen dat Ik alleen maar de lite versie van Hauptwerk ken. Zou ik de pro hebben, die drie keer zo duur is, dan zou ik wellicht mogelijkheden hebben die vergelijkbaar zijn met die van Sweelinq. Hauptwerk is zo wie zo, ook in de lite versie, een stuk duurder. Verder is Hauptwerk weinig klant-vriendelijk.

Ik hoop dat Sweelinq binnenkort ook nog een orgel van Cavaillé-Coll gaat samplen. Bijvoorbeeld dat van de Philharmonie van Haarlem. Een dergelijk orgel mis ik in hun huidige aanbod. Als je genoeg geld hebt dan heeft Hauptwerk op dit moment meer aantrekkelijke orgels in het assortiment.

Binnenkort zal ik nog meer vertellen over de software van Sweelinq. En ook laten horen hoe de orgels klinken.

9-juni 2025. Inmiddels zijn we enkele jaren verder en maak ik een kleine update. Ik moest indertijd een keuze maken, allebei de softwareprogramma’s vond ik wat veel van het goede. En ik koos voor Sweelinq. Dat betekent dat ik van de verdere ontwikkelingen van Hauptwerk niets meer kan zeggen, ik heb het programma al bijna 2 jaar niet meer. Sweelinq blijft zich vernieuwen en vooral ook uitbreiden. Je krijgt op dit moment de samplesets van maar liefst 18 orgels en nr. 19, het cavaillé-coll orgel van de Philharmonie van Haarlem zit er aan te komen. De meeste orgels komen uit Nederland. Persoonlijk ben ik er erg tevreden over. Ik vind dat je erg veel kwaliteit en verscheidenheid krijgt voor een mooie prijs. Versie 3 van het programma is op komst. Ik ben benieuwd!