In Boijmans van Beuningen is al een hele tijd de tentoonstelling van Bosch tot Bruegel te zien. Het is feitelijk een tentoonstelling met als onderwerp wereldlijke en burgerlijke taferelen op schilderijen en gravures van 1440 tot 1580, met de nadruk op de ontwikkelingen in de Lage Landen. Veel kunstenaars worden naast elkaar gezet in een thematisch en historisch verband. Er zijn veel mooie dingen te zien die uit diverse musea komen, ook dus van de hand van Bosch en Bruegel.

Het gevaar bestaat dat als je referentiekader nog niet zo groot is dat je zou kunnen denken dat de afbeeldingen die je in deze tentoonstelling ziet een weerspiegeling zijn van de voornaamste kunstuitingen uit die tijd. Er is een keuze gemaakt waarbij bewust de geestelijke kunst is weggelaten. Ook afbeeldingen die refereren aan de klassieke oudheid zie je er bijna niet. Er zijn een aantal objecten te zien die komen uit de “Staatliche Museen zu Berlin”. Van dat museum kun je vrijwel alles ook online zien en ik keek eens wat ze daar hebben van de periode 1440-1580 in de Gemäldegalerie.  Ze hebben uit die periode 92 schilderijen. Liefst 70 van deze schilderijen hebben een geestelijk onderwerp. 7 zijn er gerelateerd aan de oudheid. Slechts 15 schilderijen hebben dus een wereldlijk onderwerp, waaronder een aantal portretten van vorsten of kooplieden en een klein aantal schilderingen die de dagelijkse werkelijkheid uitbeelden. Vooral die laatste dingen vind je in de tentoonstelling in Rotterdam. Juist in de Lage Landen en de Duitstalige landen begonnen ze hier het eerst mee. In de zeventiende eeuw zien we hoe het een visitekaartje van de Nederlandse kunst wordt. Maar in de tijd 1440-1580 vormen de getoonde afbeeldingen dus absoluut geen afspiegeling van wat men in die tijd zoal maakte. Je krijgt wel een goed beeld hoe diverse kunstenaars al schoorvoetend met die alledaagse dingen bezig waren.

Een van de alleroudste afbeeldingen in dat genre is “de grote liefdestuin” van een anonieme meester gerelateerd aan het Bourgondische hof van circa 1440. Deze gravure komt uit genoemd museum in Berlijn. Hij moet gemaakt zijn in de tijd van Philips de Goede. Vlaanderen hoorde in 1440 al een hele  tijd bij Bourgondië. Onder Philips de Goede kwamen ook o.a. Brabant en Holland onder Bourgondisch bestuur. Het hof zetelde toen in Dijon, maar Gent en Brussel vormden al snel bijna even belangrijke bestuurscentra.

Als je naar de afbeelding kijkt zou je met voldoende kennis misschien kunnen achterhalen of de afbeelding zelf ook met het Bourgondische hof te maken heeft. Op de achtergrond zijn twee kastelen afgebeeld. Zijn dat fantasiekastelen of kunnen we ze koppelen aan (nog) bestaande kastelen? Het oorspronkelijk kasteel in Dijon is in de loop van de tijd steeds aangepast. Van buiten gezien stammen slechts de twee torens uit de oorspronkelijke bouwtijd, de 14e eeuw. Deze torens lijken niet op de torens in het kasteel van bovenstaande afbeelding:

Het huidige gebouw in Dijon dient nu als (gratis!!) kunstmuseum.

Terug naar de afbeelding op de kopergravure. We zien bij een ridder aan de rechterkant van de afbeelding een schild met een familiewapen er op afgebeeld. Als je goed kijkt zie je een adelaar. De Bourgondiërs hebben geen adelaar in hun wapen. Maar de adelaar komt in wapenschilden veel voor, vooral in Duitstalige landen. Ik vraag me dus een beetje af of de kopergravure wel uit Bourgondië komt, maar dat terzijde.

Verder is het een leuk kijkplaatje. Links beneden zie je twee hovelingen bezig met een kaartspel. Op de bank in het midden wordt gemusiceerd, een dame speelt op een luit en een heer speelt al liggende op een fluit. Er naast op de bank zit een aapje, een hond blaft naar het beest. Rechts voor zie je een dame met een schaal en een edelman met een valk op zijn armen. Het midden van de afbeelding wordt in beslag genomen door keuvelende en etende edellieden aan een tafel. Links richting kasteel zien we twee dieren. Een dier lijkt  aan de rand van het bos te staan en heeft een erg grote kop. Het andere beest is een grazer, misschien een paard of een ezel. Met honderden streepjes wordt gras gesuggereerd. Van perspectief heeft de kunstenaar nog niet veel notie. De kastelen lijken wel boven het bos geplakt. De personen op de voorgrond zijn eerder kleiner dan groter getekend dan de mensen verder op. Maar de gravure is leuk genoeg om een hele tijd naar te kijken.

En er is veel meer leuks. Ga vroeg of laat op de dag, want in het begin van de middag is het er druk.