Il buco betekent letterlijk: “het gat”. Dat is de titel van een film die in Nederland afgelopen donderdag in première ging en die we gisteren zagen. De Volkskrant beloonde hem met maar liefst vijf sterren. Ik las op internet dat mensen het een compleet waardeloze film vonden. Zo zie je maar. Om te beginnen: moest je deze film zien als een documentaire of als een speelfilm? Het ging over de verkenning door speleologen van een onderaardse grot van meer dan 600 meter diep. De film is gebaseerd op deze verkenning in 1961. In de film hoorde je vooral omgevingsgeluiden, maar er werd nauwelijks in gesproken. Als er al gesproken werd zagen we van het gesprokene geen ondertiteling. Een vertaling was ook niet nodig, het hele gesprek was op dat moment meer een illustratie van dát er gesproken werd dan van wát er werd gezegd. De kijker werd geprikkeld om vooral heel veel associaties te hebben. En er waren daarvoor volop mogelijkheden. Wat ging er allemaal door het hoofd van de oude herder heen, die al die speleologen vanuit een bergtop zag aankomen? Wat gebeurde er allemaal in het bergdorpje waar deze speleologen een nacht in een kerk bleven slapen? We zagen flarden van een kerkdienst, kinderen die naar een dokter gingen, diezelfde dokter zagen we later nog een keer. Televisiebeelden uit New York, gezien op een zwart-wit TV in een bergcafé. Niemand keek daar TV. Als je keek had je kunnen zien hoe een glazenwasser al stijgende naar binnen gluurde in de kantoorruimtes van een wolkenkrabber, waarbij hij commentaar gaf. We zagen bij de speleologen stukjes van een tijdschrift. Dat gebruikten ze om er fakkels van te maken. Stukjes papier met op eentje ’n foto van John F. Kennedy. Dat leverde een prachtig tijdsbeeld. Maar is het leven er sindsdien veranderd? Ik kreeg de indruk dat de mensen in dat afgelegen bergdorp wellicht nog steeds zo leven, net zo als zestig jaar geleden. Maar nu misschien met een kleuren TV. Of een primitief G2 netwerk voor de telefoon, zo fantaseer ik. Alles was heel mooi gefilmd, zonder commentaar. In de grot hoorde je vooral stilte, maar soms ook de geluiden van veel insecten. Hoe zag de buitenlucht er uit als je een eindje lager in de grot was? Er vloog een voetbal van de ene kant boven de spelonk naar de andere kant, en weer terug, een hele tijd achter elkaar. Achterblijvers boven de grot doodden de tijd met een spelletje. Heel veel later in de film zag je hoe die bal diep het gat in donderde. Allemaal gebeurtenissen die er niet toe leken te doen, maar waar je wel over kon nadenken als je dat wilde. Het geluid van de herder, die met prachtige klanken zijn kudde liefdevol toe riep. Een andere herder die heel goed een ezel kon imiteren, die geestelijk niet in orde was, maar wel in staat was om de oude herder te verzorgen. En je zag eindeloze landschappen. Waar je lang naar kon kijken en waar je helemaal in kon op gaan. Niet met het commentaar zoals in een documentaire, maar met alleen het poëtische beeld en het karige omgevingsgeluid. Als je je er aan over gaf: je was anderhalf uur achter elkaar in een bergdorp, of in een gat, of eenzaam, hoog in de bergen. Ook het markante hoofd van de oude herder bleef vaak lang achter elkaar in beeld. Er leek niets te gebeuren. Er heerste een volmaakte rust.

Toen was de bodem van het gat bereikt. De speleologen waren maar liefst 685 meter gedaald. Alles werd bovengronds minutieus uitgewerkt en opgetekend. De missie leek volbracht. Maar wij waren nog steeds in de bergen. Er waren mooie wolkenpartijen boven op een top, met zwarte schimmen van kale bomen.  Na een tijdje was er alleen nog maar mist. Uit die mist klonk de roep van de herder. Alles leek weer bij het oude. Il buco was weer een eenzaam gat, een gat dat hoorde bij de herders en hun kudde.

We keken de hele aftiteling af. Ik vond het een mooie film. Vier sterren wat mij betreft.