Anna is de grootmoeder der grootmoeders. In de 15^e en 16^e eeuw was zij heel erg populair. Zelfs zo populair dat ze Maria dreigde te overtroeven. Dat kon natuurlijk niet. En de devotie voor deze heilige werd zelfs korte tijd verboden.

Hoe zou het komen dat Anna zo enorm populair is geweest? Ik denk om haar vermeende wijsheid. Grootmoeders zijn mensen die je raadpleegt. Zij hebben levenswijsheid. Ze kunnen geen kinderen meer krijgen. Maar ze doen nog mee aan de verzorging van hun kleinkinderen. Ze denken over alles het hunne. Maar zeggen wijselijk niets, tenzij je het hen vraagt. Waar moeders een onvoorwaardelijke liefde voor hun kind hebben, daar hebben grootmoeders dat ook nog eens voor hun kleinkinderen. Hun aanwezigheid in een gezin is van groot belang. Ze helpen niet alleen met de opvoeding of in de huishouding, ze zijn de belangrijkste stabiele factor die ook nog eens in staat is dreigende ruzies te bezweren.

Zo was het ook in mijn jeugd. Grootouders woonden in het algemeen in bij een van de kinderen en groeiden zo op met twee generaties. Mijn grootouders woonden bij een dochter in. Mijn oma was superlief, rustig en verdraagzaam. Zij was de mater familias. En zo zal het ook vaak in de middeleeuwen zijn geweest. Als je het even niet meer wist dan ging je naar je grootmoeder. Zij luisterde aandachtig en gaf een kort, wijs advies. Als je geen grootmoeder meer had, dan ging je naar de kerk. Dan ging je bidden. Tot de H. Anna. Zij kon je vast ook wel helpen.

De verering van de H. Anna is begonnen in het Oost-Romeinse rijk. Vanaf de zevende eeuw ook in de rest van Europa, en zoals gezegd was er een hoogtepunt van die verering in de vijftiende en zestiende eeuw. Het leven van Anna, zoals beschreven in een apocrief deel van de bijbel, was niet eenvoudig. In de joodse gemeenschap was het een schande als je als man geen kinderen kon verwekken. Dat overkwam Joachim, de man van Anna. Hij werd uit de gemeenschap verstoten. Totdat hij door een engel werd verzocht om naar de Gouden poort te gaan en Anna te ontmoeten.

Op een afbeelding in een getijdenboek van de Visconti’s van eind 14^e eeuw wordt dat moment weergegeven. In de omlijsting zie je de wapenschilden van Visconti, maar ook konijntjes: het ultieme vruchtbaarheidssymbool

Anna en Joachim hadden gemeenschap en Anna werd zwanger van Maria. Joachim overleed toen zijn dochter drie was. Anna hertrouwde nog maar liefst drie keer. Steeds werd ze weer zwanger van een dochter: Maria Cleofas, Maria Salome en Elisabeth. Allemaal dus nichten van onze Maria. Elisabeth kreeg een zoon: Johannes de Doper. Maria kreeg een zoon: Jezus. Elisabeth had overigens ook nog een broer, Eliud. Diens achterkleinkind was: Servatius…..

In de schatkamer van Servaas hangt een schilderij van eind vijftiende eeuw uit Westfalen dat deze familiaire banden laat zien: de zogenaamde maagschap van de H. Anna.

Wat we heel vaak zien zijn beeldjes uit de vijftiende of zestiende eeuw met daarop zowel Anna, Maria als Jezus. Een zogenaamde Anna te drieën, in Duitsland zeggen ze Mariatrits. Klassiek zie je daarop een grote Anna met een kleinere Maria op schoot, die weer Jezus op schoot heeft. Plastisch worden zo de drie generaties weergegeven. Een dergelijk beeld staat ook in de schatkamer van Sint Servaas.

Jezus speelt met de vingers van de gekroonde Maria en kijkt naar de druiventros die zijn oma Anna in haar handen houdt. Waar meestal Maria de zetel der wijsheid wordt genoemd zie ik hier in Maria een jonge vrouw die nog veel moet leren. Anna daarentegen is de zetel der wijsheid. Prachtig!

Maar mooier is misschien nog de Anna te drieën van Jan van Steffeswert van rond 1500 die je kunt zien in de O.L.V. basiliek van Maastricht.

Jezus zit bij de glimlachende Anna op schoot en speelt met de mantel van Maria. Maria kijkt recht naar voren, zoals het hoort als ze zit op de zetel der wijsheid. In haar handen heeft ze een palmtak. Maar wie is de wijste? Anna is hier voor mijn gevoel belangrijker dan Maria….Wat kan ik lang kijken en genieten hoe Jan van Steffeswert dit alles liefdevol heeft weergegeven.

Laatst was het nieuwe jaar van de Chinezen. Een Chinese vrouw werd op TV ondervraagd over haar eetgewoonten en ze bekende dat ze wel eens hond had gegeten, tot afgrijzen van de interviewer. Ze zei terecht: dat is een kwestie van cultuur. Wat ons als Chinezen doet afgrijzen is dat jullie je grootouders in tehuizen stoppen.

In sociaal opzicht zijn wij het voorbeeld van Anna bijna kwijtgeraakt. Radio, Tv, de media: alles richt zich op de jongeren. Die nog niet in staat zijn om een weloverwogen keuze te maken. Ze worden geïndoctrineerd en bewerkt zodat er geld aan ze kan worden verdiend. Anna wordt weggestopt… In Maastricht staat ze nog. Als zeer actueel voorbeeld. Gá maar kijken!