‘Waar ga je naar toe?’
‘Naar de Gers in Zuid-Frankrijk.’
‘De Gers, waar ligt dat?’
‘Een heel eind ten westen van Toulouse. De hoofdstad van de Gers is Auch.’

Veel mensen blijven je dan nog steeds wazig aankijken. Toulouse zegt ze al niet veel, Auch al helemaal niet.

Tja. Hollanders gaan naar Parijs, naar de Dordogne, naar de Franse Alpen, naar de Provence. Of wat dichterbij, naar de Vogezen. De rest van Frankrijk is vaak onbekend. Gelukkig maar, want de Gers is een schitterend gebied dat nog niet verpest is door toerisme.

Als je naar de geschiedenis van de stad Auch kijkt dan zijn er opvallende parallellen aan te wijzen met  de Nederlandse stad Maastricht. Maastricht ken ik goed, ik heb er jaren gewoond. Vooral zijn er parallellen in de historische ontwikkeling van beide steden. Auch is nu de hoofdstad van een departement met de grootte van twee keer Limburg. Het heeft 22000 inwoners. Maastricht is de hoofdstad van Limburg, maar Maastricht heeft 122000 inwoners, vijf keer zo veel als Auch. Dat is het verschil tussen een dichtbevolkt land als Nederland en een relatief dunbevolkt land als Frankrijk.

Wat zijn de geschiedkundige parallellen?
Beide steden zijn stad geworden in de Romeinse tijd, Maastricht werd een bisdom rond 400 net als Auch, maar Auch werd in de negende eeuw zelfs een aartsbisdom, over een uitgestrekt gebied. Maastricht was inmiddels bisdom af, het bisdom was verplaatst naar Luik.
Een andere parallel is de belangrijke invloed van wereldlijke heersers. In Maastricht waren dat met name de Brabanders en later de Hollanders, in Auch waren het de graven van Armagnac en later de Franse koningen Maar tegelijkertijd waren er ook geestelijke heersers die er iets te vertellen hadden. Maastricht was tweeherig. De tweede heer was de bisschop van Luik. In Auch had de aartsbisschop veel in de melk te brokkelen.
In de Franse tijd werden in beide steden de kloosters gesloten en veel gebouwen werden in bezit genomen door de wereldlijke overheid, ze kregen een nieuwe functie. In de negentiende eeuw werd de godsdienst in beide steden weer getolereerd en kreeg zelfs een opleving.

Nog enkele parallellen, of juist verschillen. Maastricht is een stad die rijk is geworden door handel in linnen, en later was de stad belangrijk als garnizoensstad. Het was altijd al een stad met een belangrijke strategische functie. Auch is lang koopmansstad geweest doordat er de belangrijkste graanmarkt van Zuid-Frankrijk was gevestigd.
Door Maastricht stroomt de Maas, door Auch de Gers, waar het departement zijn naam aan dankt. Beide rivieren overstromen geregeld met vervelende gevolgen voor de stadsdelen die dicht bij het water gelegen zijn. Auch heeft een bovenstad en een onderstad. De onderstad ligt aan de andere kant van de Gers. De bovenstad bevat het historische deel met op de top een machtige, laatgotische kathedraal. De kathedraal is het centrum, zoals in Maastricht het vrijthof met de Servaasbasiliek het centrum is. Aan de andere kant van de Maas ligt het stadscentrum Wijck. Maastrichtenaren van de westkant noemen de bewoners van Wijck “boeren”. Ook de onderstad van Auch is “minderwaardig”.

Nog een “overeenkomst”: in beide steden staat een standbeeld van “Artagnan” een van de drie musketiers van Lodewijk XIV. Artagnan is in 1615 in de buurt van Auch geboren. In 1673 is hij bij de belegering van Maastricht door Lodewijk XIV gesneuveld. (Ook in het kasteel van Bazoches kun je het een en ander over deze Artagnan te weten komen.)

hierboven Artagnan in het stadspark van Maastricht en op de monumentale trappen van Auch

Hoe klinkt het Maastrichts? Zangerig, zelfs binnen al de Limburgse tongvallen haal je het Maastrichtse dialect er onmiddellijk uit. En hoe klinkt het dialect van Auch? Het is een van de vele dialecten van de Romaanse taal, waarin Keltische, Iberische, Griekse en Latijnse wortels te herkennen zijn. Het is zeer expressief en zeer energiek. Maastrichtenaren “zingen” hun taal. De inwoners van Auch doen iets dergelijks.

Een historisch overzicht

In de Romeinse tijd was Auch een van de belangrijkste stedelijke centra van “Aquitaine”, gelegen op het kruispunt van twee Romeinse wegen, de weg van Lyon naar Agen en de weg van Toulouse naar Bazas. Dat Romeinse centrum lag in het huidige lagere gedeelte van Auch en was niet omheind. Na de plundering van de op dat moment belangrijkste stad van de provincie, Eauze (Augusta Auscorum), werd Auch de belangrijkste stad van de provincie en tevens het administratieve centrum. Ten tijde van de volksverhuizingen werd deze onversterkte Romeinse stad geplunderd en vervolgens verlaten door haar inwoners, die daarna terug keerden naar het al eerder bewoonde hogere deel ”Eliumberrum” dat makkelijker te verdedigen was. Dit werd de nieuwe stedelijke kern en het werd later omheind door muren. Ook nu zien we weer veel overeenkomsten met Maastricht. Maastricht was ook voor de Romeinen aantrekkelijk, doordat de stad gelegen was aan een belangrijke weg van noord naar zuid maar vooral ook de plek was waar je de Maas kon oversteken en waar de belangrijke Oost-West verbinding Keulen-Tongeren doorheen liep.

Bij de komst van het christendom , werd Auch al snel een bisdom en in 879 werd het zelfs een aartsbisdom.In de tiende en elfde eeuw was Auch de hoofdstad van het graafschap Armagnac. Diverse keren raakten deze graven met naburige heersers slaags en de stad werd dan ook meerdere malen ingenomen of weer terug veroverd. Dit gebeurde met Maastricht ook.

Verder waren er regelmatig ruzies tussen de kerkelijke autoriteiten en de wereldlijke heersers. Het wapen van de stad getuigt zelfs vandaag nog steeds van de strijd tussen de rode rechtopstaande leeuw (symbool van Armagnac) en het lam (het symbool van de aartsbisschoppen). Dit alles doet me sterk aan de tweeherigheid van Maastricht denken… In 1301 werd er in Auch een document opgesteld om de rechten van de mensen plechtig te bevestigen door Bernard VI, graaf van Armagnac, en de aartsbisschop Amanieu II. Dit moest ook zorgen dat de wereldlijke en geestelijke autoriteiten niet voortdurend in conflict kwamen. Deze overeenkomst bleef geldig tot de Franse revolutie van 1789. In Maastricht werd “de alde caerte” in 1287 getekend, waarbij een aantal rechten van de Luikse bisschop en de Brabantse hertog werden vastgelegd. Het belangrijke document werd bewaard in een van de torens van de OLV basiliek en bleef geldig tot de Fransen de macht overnamen in 1794. Toch werkte een en ander niet altijd. In 1379 was er bijv. in Auch een geschil over de graanmolen van de bisschop die daar de zeggenschap over wilde blijven houden. Dat hadden ze in Maastricht beter geregeld. Er was gewoon zowel een “hertogmolen” als een “bisschopsmolen”. De bisschop verkocht na een tijd de rechten aan een bakkersgilde. De molen bestaat en functioneert overigens nog steeds, maar nu als particuliere molen..

Na de slag van Lectoure in 1473 moesten de graven van Armagnac het gebied en de leiding ervan overdragen aan de Franse koning Lodewijk XI. Zoals het Brabantse Maastricht in de vijftiende eeuw onderdeel werd van Bourgondië, daarna  van Spanje en vanaf 1627 van de Staatse Republiek. De Luikse bisschop bleef steeds medeheer.

In de zestiende eeuw vestigden de Jezuïten zich in zowel Auch als Maastricht. Hun scholen waren lange tijd de belangrijkste onderwijs-instituten. In Maastricht werd er dan wel nog geconcurreerd met de school van de Dominicanen. Na de Franse revolutie bleef het gebouw van de Dominicanen bestaan als middelbare school, tot laat in de twintigste eeuw. (Waar nu het overdekte winkelcentrum is naast boekhandel Dominicanen.) In Auch is de voormalige school van de Jezuïten uit 1545 nog steeds in gebruik als middelbare school, het “collège”, waar overigens ook twee neefjes en een nichtje van me op hebben gezeten.

De achttiende eeuw is de gouden eeuw voor Auch. Ten tijde van Lodewijk XV werden prachtige gebouwen gerealiseerd, zoals het stadhuis. Dit gebouw bevat een Italiaans theater dat nog steeds in gebruik is. Tussen 1750 en 1770 werd er een nieuw bisschoppelijk paleis gebouwd naast de kathedraal. Het paleis doet nu dienst als prefectuur. In de negentiende eeuw kwam er een treinstation naar Toulouse en werd er een gasfabriek gebouwd. Maastricht was een van de eerste steden van Nederland waar in de negentiende eeuw de industrie opbloeide. Ook was er snel een Oost-west treinverbinding met Aken en Hasselt. Niet naar het noorden, zoals ook Auch alleen naar het oosten keek. In 1854 werd besloten om in Auch een trap te bouwen om de twee delen van de stad te verbinden. De bouw begon in 1860 en werd in 1863 voltooid. De monumentale trap werd gebouwd met materialen uit de sloop van de oude gevangenis en rechtbank, verzakte maar is inmiddels weer grotendeels gerestaureerd. In Maastricht werd begin twintigste eeuw een tweede brug gebouwd, om ook Wijck beter te ontsluiten.

Natuurlijk zijn veel elementen van de geschiedkundige parallellen ook geldig voor andere steden. Maar zoveel? Ik zou niet weten met welke andere stad ik Auch beter zou kunnen vergelijken als met Maastricht. Het is een mooie provinciestad. Er schijnen veel kunstenaars te wonen. In juni en juli is er een klassiek muziekfestival. En natuurlijk is er de kathedraal, helemaal op de hoogste top. Met trots overziet hij de omgeving en de er naast gelegen toren van Armagnac.In Maastricht kun je op het Vrijthof de Sint Jan beklimmen. Je ziet dan wat de ernaast gelegen Servaas-kerk ook ziet: Maastricht en het prachtige Zuid-Limburgse land.