Op L1 zag ik bij avondgasten een boekbespreking van het boek van Frans de Waal ‘Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?’ Een vraag die ook mij al lang bezig houdt. In het verleden was het in de wetenschap eigenlijk ‘not done’ om menselijke eigenschappen toe te dichten aan dieren. Maar voortschrijdend onderzoek laat zien dat dieren wel degelijk ‘menselijke’ emoties kennen als spijt, empathie of vriendschap. In zijn vorige boek ging het nog uitsluitend over mensapen. In dat boek toonde hij al aan dat moreel gedrag zoals ‘rekening houden met’ en ‘hulp geven aan de ander’ evolutionair gezien voordelen heeft. Het onderzoek en de voorbeelden laten dingen zien vanuit menselijk standpunt. Er zijn dingen die wijzen op een vorm van zelfbewustzijn bij hogere dieren. Opvallend in het nieuwe boek is dat dit niet alleen zo bij primaten lijkt te zijn, maar zelfs bij reptielen en vogels. Maar zijn we zelf wel slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? Of hoe slim planten zijn? Ik denk dat wij niet echt slimmer zijn dan een bacterie. Alleen: dat kunnen we niet bewijzen. We kunnen niet in de huid van een bacterie kruipen. Desondanks vermoed ik dat bacteriën ons dom vinden. We doen allerlei domme dingen waardoor zij uitstekend kunnen gedijen, op onze huid, in onze darmen, vaak ten koste van ons. Ze willen best met ons samenwerken. Ons misschien wel beschermen. Als een bodyguard. Maar we luisteren niet goed. We zijn te dom om te luisteren.

In de volkskrant van 4 juni stond een artikel met als kop ‘Pientere planten’.  Een gesprek met Norbert Peeters, botanisch filosoof en Darwinkenner. Er wordt hem gevraagd naar de intellectuele vermogens van een plant. In zijn onlangs verschenen boek ‘Botanische revolutie’ over de plantenleer van Darwin schrijft hij dat mensen de gedragingen van planten enkel kunnen verklaren als wij ervan uitgaan dat planten intelligente schepsels zijn. Darwin al plaatste de mens niet in de top van de evolutieboom maar op een onbeduidend zij-takje. De mens is niet beter, complexer of hoger dan andere soorten. Alleen als we het over de intelligentie van planten hebben is dat een ander soort intelligentie als die van mensen. Wij moeten het vooral hebben van onze hersenen. Plantenwortels reageren op meer dan 20 stimuli. Ze reageren op zwaartekracht, op warmteverschillen, de aanwezigheid van water, de aanwezigheid van mineralen enz. De signalen worden waargenomen door de worteltop en in andere delen van de wortel leiden die signalen tot beweging. Er zijn geen zenuwcellen, maar desondanks communiceren de cellen met elkaar. Planten hebben in de evolutie slimme oplossingen gevonden voor problemen. Planten produceren om een voorbeeld te noemen niet alleen gifstoffen om vraat tegen te gaan, maar ze zenden ook chemische SOS-signalen uit waarmee ze wespen, roofmijten en andere insecten aantrekken die optreden als bodyguard. De opgeroepen roof-insecten maken korte metten met de belagers van de plant. Planten weten de juiste insecten op te roepen omdat ze hun belagers identificeren aan de hand van hun speeksel. Zo maken ze bij elk soort belager een andere SOS-signaal aan, zodat het juiste roof-insect wordt opgetrommeld. Juist het insect dat deze specifieke belager op zijn menu heeft staan komt te hulp.

Op internet (https://plus.google.com/collection/07wZf) was er op een pagina waar ik toevallig terecht kwam een discussie over de functie van onze maan. Iedereen weet dat de maan voor de getijden zorgt en waarschijnlijk nog allerlei andere aardse dingen beïnvloedt. Maar nu blijkt dat ook de maan een soort bodyguard van de aarde is. Talloze asteroïden die richting aarde komen en na een elliptisch rondreisje rond de aarde er op te pletter dreigen te slaan worden door de zwaartekracht van de maan weg gekegeld, verder de ruimte in. Op een filmpje kon je zien hoe dat in 2002-2003 nog gebeurd is. Mooie animatie. Zes keer draaide het brokstuk J002E3 om de aarde met op de hele lange duur het gevaar van een grote inslag. De zevende keer kwam het zo dicht bij de maan dat de baan dusdanig veranderde dat het stuk rots zich van de aarde verwijderde. Zou de aarde ook een soort SOS-signaal uitgezonden hebben naar de maan? Of was het allemaal alleen maar toeval…

Ik vind het in ieder geval een mooie gedachte dat de maan ook over ons waakt. En over ons persoonlijk wordt vast ook wel gewaakt. Ik denk op heel veel manieren. Ieder heeft denk ik zijn eigen bodyguard. Zo staat het toch ook in de bijbel?