Een tijd geleden zag ik een prachtige projectie van de zonsondergang in de achterruit van onze auto. Een soort hologram. Niet de echte zonsondergang, maar wel een die ik op dat moment als echt en prachtig ervoer. Over echtheid en werkelijkheid ging het in twee verder heel verschillende artikelen in de Volkskrant van afgelopen zaterdag.

Het eerste artikel ging over de ontwikkeling van een zogenaamde “holometer”. Daarmee kan onderzocht worden of ons heelal niet wellicht een wiskundige projectie is. Dat klinkt als een science fiction verhaal maar steeds meer wetenschappers sluiten dat niet uit. In sommige kringen wordt zelfs gezegd dat er 20 tot 50 procent kans is dat we in een nepwereld leven. Fysisch theoreticus Erik Verlinde zegt: ‘Ik geloof wel dat we uiteindelijk zijn opgebouwd uit informatie. En dat de werkelijkheid zoals we die zien daar is van afgeleid. En dan kun je je terecht afvragen: zijn we hier nou aanwezig ja of nee?’ Ook lezen we: ‘Al in de vierde eeuw voor Christus overwoog Plato of de wereld niet misschien de slagzijde was van een of andere hogere, echtere wereld. In China vroeg Zhuangzi zich rond dezelfde tijd filosofisch af of hij droomde dat hij een vlinder was of dat een vlinder droomde dat hij Zhuangzi was.’ Moderne natuurkundigen ontdekten dat ons heelal verrassend goed wiskundig te beschrijven valt, en dat dat vooral komt omdat enkele dingen als de lichtsnelheid en de gravitatieconstante goed werkbare rekeneenheden blijken te zijn. De getalletjes kloppen en daarom kunnen we een eind komen. ’t Hooft zegt: ‘Misschien is het heelal niets anders dan de wereld van getallen met al hun bijzondere eigenschappen. Getallen geven hun eigenschappen door aan grotere getallen. Het zou zo maar kunnen dat die getallen op zich een heelal vormen. Ons heelal? Het lijkt me denkbaar maar echt begrijpen doen we het nog niet.’

In diverse columns wees ik al eerder op de relatie tussen muzikale eigenschappen van bijv. intervallen, getallen, en hun emotionele werking. Via de muziek wordt duidelijk wat een getal in emotionele  zin doet. Muziek, die door de meeste mensen via het gevoel binnenkomt, valt zo voor een groot deel te verklaren via de eigenschappen van een aantal basisgetallen. Dat zijn dan de basisgetallen waar ’t Hooft het over heeft neem ik aan. Die kunnen dan hun eigenschappen weer doorgeven op grotere getallen. Als muziektheoreticus weet ik dat muziekanalyse een enorm complex gebeuren is, waarbij de werkingen van ritme, toonhoogte, samenklank, klankkleur, textuur en zetting samenwerken, bijgestaan door dynamiek en tempo. Dat alles leidt er toe dat een specifiek muziekstuk emoties kan oproepen. Muziek brengt de mensen heel dicht bij iets heel wezenlijks. Bij de fundamenten van ons bestaan zo denk ik. Kleine baby’s weten dat al en reageren op muziek. Dementerende bejaarden kun je vaak via muziek nog benaderen. Het heelal maakt zich kenbaar via muziek. Voor mij is het heelal net zo echt als dat muziek echt is.

Nog een interessant artikel. “Overleef jij in mijn facebookbubbel?” Facebook en ook andere “social media” analyseren voortdurend wat je leest, beluistert en bekijkt. Het weet waar je voorkeuren liggen. Daardoor kunnen er doelgericht advertenties worden geplaatst. Maar facebook wil ook graag dat je lang op facebook bent. En het laat je dus ook vooral lezen wat je graag wilt lezen. Het gaat mee in je politieke voorkeur. Bovendien zullen de meeste van je vrienden een vergelijkbaar wereldbeeld hebben als jij dat hebt, waardoor je nog meer blijft denken zoals je al dacht. De Volkskrant vroeg vier grootverbruikers van sociale media, elk met een radicaal ander wereldbeeld, uit hun bubbel te breken. Ze wisselden een week van facebookprofiel. Niet letterlijk, maar met behulp van nagebouwde accounts. Hun eigen accounts lieten ze, zo beloofden ze, zo veel mogelijk met rust. Zo ging een PVV-stemmer ruilen met een PvdA stemmer en een klimaatscepticus met een feministe. Toen de laatste gevraagd werd hoe haar eerste ervaring was antwoordde ze: ‘Schokkend. Als ik nu inlog voelt het of ik door de ogen van iemand anders kijk naar een wereldbeeld dat helemaal niet bij me past.’ Opeens ziet ze filmpjes van moedige Israëlische soldaten die bloeddorstige Palestijnen kort houden. Op haar eigen account zag ze hoe juist die Palestijnen voortdurend benadeeld werden. Heftiger nog is haar confrontatie met Trump stemmers. Zijn plannen om een muur te bouwen worden op haar nieuwe account massaal met een hartje “geliked”. Na afloop zijn de vier ruilers het over een ding roerend eens: de ander krijgt op facebook een totaal vervormd wereldbeeld voorgeschoteld. Ze snappen niet hoe die ander het in die verkeerde bubbel vol houdt.  Ze geven alle vier aan dat ze eigenlijk nog meer bevestigd zijn in hun al bestaande wereldbeeld. Tegelijk is er wel meer bereidheid ontstaan om ook eens een andere krant open te slaan.

In dit geval ging het om Nederlanders. Ze lijken onderling een totaal ander wereldbeeld te hebben, maar feitelijk leven ook zij in een gemeenschappelijke bubbel. De bubbel van “het Westen”. Wij weten hoe de wereld in elkaar steekt, hoe verdorven Poetin is en hoe hoogstaand ons democratisch ideaal is en hoe vrijheidslievend we wel niet zijn. Onze normen en waarden. En die arme Russen of die oorlogszuchtige Afrikanen? Die moeten nog veel leren. Tegelijkertijd zijn in de bubbel van de Afrikanen westerlingen roofzuchtige kooplieden die nog niet eens de ethische waarden kennen dat ze voor hun eigen ouders willen zorgen.

Het Russische volk en ook het Turkse volk is vanuit zijn culturele traditie gehecht aan een sterk leider. Ze willen een dictator. Ze willen een Poetin of een Erdogan. Althans de meerderheid. En als ze te horen krijgen dat het westen die leiders afkeurt dan laten ze zich dat niet zomaar welgevallen.  De Turkse bubbel bevestigt dat voortdurend. Als we iets meer uit onze bubbel zouden stappen dan zouden we misschien verstandiger kunnen reageren en niet voortdurend ons eigen gelijk willen halen. En we moeten vooral niet voortdurend onze maatschappij verheerlijken en die arme mensen willen overhalen “democratisch” te worden. Op de lange duur verandert door de globalisering overal het denken.  Hopelijk ook bij ons, want we kunnen nog veel leren. Respect en samenwerking zijn de sleutelwoorden. Niet ferm staan voor de zogenaamde eigen waarden en je afzetten tegen die van de ander. Onze waarden zijn alleen interessant en hoogstaand binnen onze eigen bubbel.