In een vorig blog schreef ik over mijn gesprek met een broer van mijn schoonmoeder. Hij vertelde toen ook wat hij op dat moment las. Dat was het boek “Homo Deus” van Yuval Noah Harari. Een boek dat hem uitermate fascineerde. Heel in het kort vertelde hij me wat de strekking was: het ging over de toekomst van het humanisme en eigenlijk zelfs over de toekomst van de hele mensheid. ‘Maar wat vind u hier nu van, als oprecht Christen’, vroeg ik hem? ‘Natuurlijk, het gegeven dat de auteur het Christendom als een voorbije fase beschouwt doet me pijn, doet me héél véél pijn. Maar ik vind het boek buitengewoon prikkelend en ik leer er elke dag van.’

Hendrik Spiering heeft een prachtige recensie geschreven voor het NRC, en deze recensie is tegelijk een goede samenvatting voor zover ik dat kan beoordelen. Ik ga het boek ook lezen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/09/22/dames-en-heren-wij-allen-leven-in-illusies-4388900-a1522948

Maar nu, vooruitlopend op mijn eigen mening over het boek, denk ik toch al een kanttekening te kunnen maken. Ik lees bij Hendrik Spiering dat het fenomeen “godsdienst”, of “communisme”, of “fan zijn van Feyenoord” een ideeënwereld is die de mens heeft uitgevonden op het moment dat hij zich ging organiseren in groepen van meer dan 200 mensen. Een mens kan niet meer dan 200 andere mensen  in zijn contacten behappen. Wil je met meer mensen in contact staan dan moet je een gezamenlijk idee hebben. Je moet bijv. allemaal Christen zijn. En grote groepen zijn in staat veel te verwezenlijken, de wereld heeft zich op die manier snel en vaak ook voorspoedig kunnen ontwikkelen, dankzij de groepsgedachte. Daardoor waren mensen in staat zich dood te vechten, voor het idee “vaderland”. Maar bouwden ze ook kerken en andere grote kunstwerken, vóór God, of juist tégen Allah.

Wat is nu mijn kanttekening? Ik denk dat godsdienst er altijd geweest is, ook toen er nog uitsluitend heel kleine gemeenschappen waren. Het is een onlosmakelijk deel van de mens, nee ik denk zelfs van het leven. In de kern wil de mens onderdeel zijn van veel meer dan zijn eigen beperkte leventje op aarde. Hij wil in contact staan met heel zijn omgeving en met dingen die hij niet kan beredeneren. En dat streven kan zich op heel veel verschillende manieren uiten. Elke cultuur geeft er zijn eigen draai aan. We noemen dat godsdienst. Maar helaas, veel godsdiensten zijn vervreemd van die oorspronkelijke doelstelling: contact houden met de natuur en dingen die niet zijn te beredeneren. Ik denk dat desondanks elk levend wezen daar steeds mee bezig is, op een zó vanzelfsprekende manier dat het dat niet eens weet. Er zijn enkele ingangen om dat contact te versterken. Kunst, en vooral muziek. Luisteren naar muziek, je volledig overgeven. Of muziek maken.  Eventjes heb je wat meer contact met die veel grotere en diepere wereld die ons overal omringt. Je bent dan misschien even een echte Homo Deus.

Luister eens naar deze voor mij “Goddelijke Muziek.”

Ludwig van Beethoven, Strijkkwartet no. 14 in Cis mineur, “Alexander String Quartet”