In 1957 werd de Russische spoetnik gelanceerd en hij draaide als eerste kunstmaan om de aarde. De Amerikanen volgden een jaar later met de Explorer, en snel waren er nog meer, ook Russische kunstmanen. Toen  In 1960 de Echo 1 werd gelanceerd en vier jaar later de Echo 2 had je als leek de mogelijkheid om met het blote oog dergelijke satellieten te kunnen spotten. Dit waren namelijk satellieten die gemaakt waren om de reflectie te testen.  In 1960 was ik tien jaar oud en in de krant stond regelmatig hoe laat je de Echo 1 kon zien. Hij bewoog slechts langzaam en bij goed weer kon je hem heel  lang volgen. De Echo 2 was nog beter te zien, deze bewoog wel een stuk sneller. Als je in die tijd naar de hemel keek en je zag iets bewegen dat niet knipperde, dan ging het vrijwel zeker om een van deze twee satellieten. Ik vond het ongelooflijk. Stel je voor. Al honderdduizenden jaren kijkt de mens naar de hemel en ziet zon, maan, vijf planeten en de sterren. Bij hoge uitzondering zag men misschien een keer iets anders: een komeet of eens in de duizend jaar een zeldzame Nova. En nu opeens zag men deze bewegende sterren die nog nooit eerder te zien waren. Ik denk dat er in de zestiger jaren heel wat verre volkeren waren die bang en bevreesd werden bij het zien van deze verschijnselen. Ik vond het daarentegen alleen maar fascinerend, net als alle andere dingen die er aan de nachtelijke hemel te zien waren.

Er zijn intussen veel en veel meer satellieten. De oude kunstmanen hebben allemaal inmiddels het loodje gelegd en de jonge satellieten zijn voor een groot deel met het blote oog niet zichtbaar. De meest spectaculaire satelliet die je wel kan zien is het ruimtestation ISS. Op wikipedia lezen we:

Het internationale ruimtestation (in het Engels: International Space Station, ISS)  is een ruimtestation dat in een baan om de aarde draait en door verschillende landen wordt gebouwd, bemand en bekostigd. Op 20 november 1998 werd de eerste module gelanceerd en sinds 2 november 2000 is het station permanent bewoond. Gedurende het eerste decennium van de 21e eeuw is het station continu uitgebreid. Op 27 mei 2011 werd de bouw van het ISS voorlopig voltooid met de installatie van de Alpha Magnetic Spectrometer (AMS). Er zijn nog twee Russische modules gepland voor na 2018: Nauka, ook gekend als de Multipurpose Laboratory Module (MLM), en de Nodal Module.

Maar liefst 16 landen, waaronder Nederland werken aan dit project mee. Het is een prachtig voorbeeld van internationale samenwerking waarbij alle mogelijke tegenstellingen en vetes opzij zijn gezet. Rusland, de Verenigde staten, Europa, Brazilië en Japan hebben eendrachtig modules gemaakt en astronauten opgeleid. André Kuipers verbleef in 2012 een half jaar in de ISS in de ruimte. Op dit moment wordt het bemand door vijf personen: Twee Russen, twee Amerikanen en een Canadees. Bevelhebber is de Rus Aleksej Ovtsjinin die al voor de tweede keer in de ruimte is. Hij heeft naast zich een zeer ervaren collega,  de Rus Oleg Kononenko , die al voor de vierde keer  mee gaat. De twee Amerikanen en de Canadees zijn nieuwelingen.

Deze vijf bemanningsleden worden als het goed is op 15 april 2019 gedeeltelijk afgelost, en het ruimtevaartuig waar ze zich in bevinden heb ik gisteravond maar liefst twee keer gezien. Ik had misschien niet helemaal de sensatie die ik  als jongetje van 10 had bij het zien van de Echo 1, maar toch! Je kunt dit ruimtevaartuig soms buitengewoon goed zien. Dat komt door de reflectie van de grote zonnepanelen die boven het vaartuig gespannen zijn. Hoe groot is het vaartuig en alle bijbehorende onderzoekmodules? Wikipedia:

In maart 2009 bevond het ruimtestation zich op een hoogte van ongeveer 355 km. De massa van alle reeds geplaatste modules samen bedraagt 262,2 ton en het heeft een inhoud van ongeveer 574 m³. De maximale maten zijn 52 m lang, 92,7 meter breed en 27,4 m hoog. De zonnepanelen hebben een maximale spanwijdte van 73,2 meter. De bemanning bestaat uit drie vaste bemanningsleden. Elke dag daalt het vaartuig ongeveer honderd meter, waardoor continu moet worden gecorrigeerd. De gemiddelde snelheid bedraagt 27.744 km/u (7700 m/s). In ongeveer 91,2 minuten draait het ISS om de Aarde (de baanlengte is ongeveer 42.000 km). Overdag is de temperatuur aan boord van de woon- en werkvertrekken 26,9 °C.

En is dat niet gevaarlijk? Ongevaarlijk is het zeker niet. Maar er is een reddingssloep aanwezig:

Naargelang er drie of zes personen aan boord zijn, zijn één of twee exemplaren van de Sojoez TMA-M aanwezig, voor reguliere landing maar ook als reddingssloep. Als er gevaar dreigt, bijvoorbeeld van naderend ruimteschroot in het geval dat een kleine baanwijziging van het ISS het risico niet afdoende kan beperken (bijvoorbeeld doordat het gevaar te laat wordt gesignaleerd), nemen de personen aan boord uit voorzorg erin plaats. Dit is vier keer voorgekomen, de laatste keer in juli 2015, toen een klein deel van een oude Russische weersatelliet naderde. Het gevaar werd anderhalf uur van tevoren gesignaleerd. Uiteindelijk vloog het stuk ruimteschroot op 3 km afstand voorbij. Ook in de andere drie gevallen was daadwerkelijke voortijdige terugkeer naar de Aarde niet nodig.

Ik heb een aantal apps, een daarvan heet “sterhemel”. Daarop kun je lezen wat er elke avond aan de sterrenhemel te zien valt. Zo las ik gisteren:

Dat ging ik uitproberen en ik nam voor de zekerheid ook mijn fotocamera mee. Het was een prachtige avond. In het ZO zag je de meest heldere ster Sirius, rechts daarvan het sterrenbeeld Orion. Maar: recht in het westen leek een planeet als Venus op te komen, een buitengewoon helder object. Hij ging vrij snel gestaag naar steeds verder omhoog tot hij bijna recht boven je hoofd was gekomen. Daarna zakte hij weer af naar het oosten. Gedurende ongeveer vijf minuten was dit proces te volgen. Ik heb dit nog nooit gezien, dus ik heb ook nog nooit de ISS gezien. Ruim anderhalf uur later ging ik weer kijken. De ISS was inmiddels al een hele keer om de aarde heen gedraaid. Ik was bang dat het spotten nu ging mislukken, het was namelijk vrij heiïg in het westen. Maar desondanks, door de vochtige mistsluiers heen kwam hij weer omhoog. Na ongeveer anderhalve minuut was hij plotseling verdwenen. Niet door de wolken, maar doordat de zonnepanelen niet meer goed in de richting van de aarde waren gericht. Maar toch. Alles klopte exact volgens de voorspellingen.

Wil je dit ook een keer zien? Mocht het de komende avond (4 februari 2019) helder zijn, maar ik ben helaas bang dat dat niet zo is, dan kun je hem weer heel goed zien. Om 6 minuten over half acht komt hij op in het westen en hij verdwijnt bijna 4 minuten later in het zuiden. Het maximum van de zichtbaarheid is dit keer als hij zich in het ZW bevindt, magnitude -3. Dat is iets minder helder dan Venus maar meer helder dan Jupiter. Ook later deze maand zijn er trouwens nog mogelijkheden, zie http://hemel.waarnemen.com/iss/ (De in het groen aangegeven data zijn de beste, hoe lager het magnitude getal, hoe beter zichtbaar.)

Ik heb gisteravond foto’s gemaakt. Het viel me op dat als je probeerde in te zoomen, mijn camera net als bij Venus of Jupiter het object een stuk groter maakte, wat hij bij het fotograferen van een ster nooit doet. Mijn camera ziet blijkbaar dat het te fotograferen object iets is dat relatief dichtbij staat. Maar meer dan een licht rondje weet hij er niet van te maken. Maar toch. Dit rondje is de ISS. En daar zaten 5 mensen in die misschien naar de aarde keken en Nederland konden herkennen onder de bijna wolkenloze hemel. Ze keken naar mij. Ik keek terug.