Čiurlionis dacht in klanken en in beeld. Elke toon was voor hem een kleur. Aan een schilderij gaf hij namen als adagio of fuga. Zeker bij de muziek die hij schreef van 1907 tot 1909 passen naar mijn gevoel ook veel van zijn schilderijen. Die combinatie levert een fantasievol, wonderlijk en sfeervol geheel op.

Gisteren zag ik de Chinese film “Jinpa” die zich afspeelt in Tibet, in een eindeloos landschap op een hoogte van meer dan vijf kilometer. Kale toendra’s worden omgeven door de nog veel hogere sneeuwbergen van de Himalaya. De hoofdpersoon die zich door dit landschap beweegt in een oude vrachtauto rookt, suft soms weg en kijkt om zich heen.  Jinpa is opgevoed in een klooster. De gieren zijn z’n vrienden. Het ijle landschap met de wind en soms ook met  wolkenpartijen is van een  adembenemende schoonheid. Tijdens de film had ik meermalen associaties met sommige schilderijen van Čiurlionis.

Deze film bevat weinig muziek maar wel hoor je veel geluiden, geluiden van de wind of de geluiden van de auto over de halfverharde weg. Maar ook hoor je soms een soort filmmuziek die heel ijl iets toevoegt aan de verlatenheid. Door het geheel van beeld en geluid wordt je, als je je er aan over geeft, al heel snel mee gezogen.  Alle scenes duren lang terwijl er niets gebeurt. Zo ga je nog meer de eindeloosheid en het onherbergzame  ervaren. Bij de dorpsscenes en vooral  bij de scenes in een theehuis ben je toch weer even in de werkelijkheid terug gekomen, maar een werkelijkheid die ver af staat van die van de tegenwoordige westerse wereld.  Een duidelijke plot in de film ontbreekt. Het einde is net zo vaag als de filmbeelden zelf bijna voortdurend zijn.

Van de zomer reden we in Litouwen met de auto over eindeloze halfverharde wegen, die dorpen van niet meer dan honderd inwoners met elkaar verbonden. Hierboven zie je de halfverharde hoofdweg naar het dorp Strazdai.. We bevonden ons niet in de toendra maar we reden, afgezien van een enkel dorpje in een gebied met akkers en bossen.  Tot zover je kijken kon was er niemand te zien. Ook was er nergens een andere auto. Wel zag je op enkele plaatsen een bushalte. Voor wie? Of er was opeens een primitieve brievenbus bij het enkele zijweggetje dat je tegenkwam. Een keer zag ik een soort brievenbus die opgehangen was aan een tak.  De tijd leek er stil te staan. Zo zal het er ook op veel plaatsen ruim een eeuw geleden hebben uitgezien, in de tijd van Čiurlionis.

Ook Čiurlionis kan je meevoeren naar een andere wereld.  Het is niet helemaal dezelfde wereld als die van Jinpa. Maar het is ook een wereld waar je de tijd voor moet nemen. Ik heb een film van bijna tien minuten gemaakt, gebaseerd op diens schilderijen en op diens muziek. Ik zou zeggen, ga er voor zitten en laat je even door niets afleiden. Je komt dan even in de wereld van Mikalojus Konstantinas Čiurlionis. De wereld zoals hij die zag en zoals hij deze inwendig hoorde, twee tot vier jaar voor zijn vroegtijdige dood.

Film met muziek en schilderijen van Čiurlionis