Eloi Camprubi Casas, postdoc aan de Universiteit Utrecht, probeert uit te vogelen hoe een kleine vier miljard jaar geleden leven is ontstaan. In een artikel van Nemo-kennislink wordt hij geïnterviewd en vertelt er dingen over die mij bijzonder intrigeren. In het kort samengevat is zijn stelling: leven is een bijproduct van de neiging die overal in het universum aanwezig is om energie vrij te maken. Op de aarde draait het allemaal om een verstoring in het evenwicht tussen enerzijds de aanwezige Co2 in lucht en zeewater en anderzijds waterstof in gesteente. Leven kan heel goed koolstofdioxide en waterstof met elkaar laten reageren door er organische moleculen van te maken. Waterstof is reducerend, wat betekent dat de elektronen er graag ‘uit’ willen, terwijl Co2 oxiderend is, het wil die elektronen graag opnemen. Je hebt dus een plek met veel elektronen en een plek met weinig, dat kun je zien als een soort batterij. Waterstof en koolstofdioxide willen graag met elkaar reageren, maar ze hebben dan wel een duwtje in de goede richting nodig. Vanuit gaten in de oceaanbodem komen vloeistoffen naar boven die licht basisch zijn. Die komen in contact met het licht zure oceaanwater. Dit verschil stimuleert de chemische reactie tussen koolstofdioxide en waterstof. Eloi Camprubi Casas  denkt daarom dat leven is ontstaan op een plek waar die twee verschillen aanwezig waren en de diepe oceaan-bronnen bieden precies zo’n omgeving. Hij experimenteert in een laboratorium met het creëren van omstandigheden die lijken op wat er indertijd gebeurd is.

Maar er kan dan alsnog van alles mis gaan. In het verre verleden leek alles weer ongedaan gemaakt te worden. Twee miljard jaar geleden is namelijk het grote oxidatieproces op gang gekomen: de hoeveelheid zuurstof op aarde explodeerde. Al het bestaande leven kreeg het toen moeilijk, leven had leren bestaan zonder zuurstof. Zuurstof werkte als een soort vergif. Het grootste deel van het leven stierf toen uit. Een deel overleefde: bijvoorbeeld de bacteriën in onze darmen zijn nog steeds wezens die zonder zuurstof leven. Het meeste leven vond zichzelf daarna geleidelijk weer opnieuw uit, maar nu was zuurstof opeens een essentieel onderdeel geworden. Wij kunnen niet meer zonder.

Sommige geleerden zoeken nu op andere planeten naar omstandigheden die met de huidige op aarde vergelijkbaar zijn. Maar de geschiedenis heeft ons geleerd dat het onderdeel zuurstof bijvoorbeeld absoluut niet essentieel is. Wel essentieel lijken waterstof en koolstof. En katalysatoren die in staat zijn om beide elementen verbindingen te laten aangaan. De vorm van leven die kan ontstaan kan erg veel afwijken van de vorm op aarde zoals die er nu is. Het had net zo goed heel anders kunnen lopen. In zoverre is alles toch uniek.