Jupiter staat deze herfst steeds mooi aan de avondhemel. Nu in de vroege avond in het zuiden, begin januari staat hij laag in het westen om in het voorjaar een tijdlang te verdwijnen. Aardig om met een kijker ook steeds weer naar zijn Galileïsche manen te kijken, de manen die Galileo Galilei ontdekte. De grootste, Ganymedes, was gisteravond niet te zien, tenzij je met een telescoop zou kijken. Dan zou je zijn schaduw op Jupiter kunnen zien, hij draaide bij zijn regelmatige rondje voor de moederplaneet langs. De andere drie manen zag je goed, links stond Io, rechts Callisto en daarnaast weer Europa.

Maar mijn blik ging ook nog naar iets anders. Ik zag hem al eerder, die heldere ster links onder Jupiter. Het gaat om de ster Deneb Algedi, de ster Delta van het sterrenbeeld Steenbok. Bijna alle sterren hebben wel iets bijzonders. Deze ster staat om te beginnen dichtbij onze zon, slechts op 38,7 lichtjaar afstand. Het is een witte reus die 200 keer zo groot is als onze zon. Maar er is ook iets vreemds mee aan de hand. Als je regelmatig naar deze ster kijkt zal opvallen dat hij soms veel minder helder is dan anders. Normaal heeft deze witte reus een magnitude van 2.84 maar periodiek verandert dat, soms neemt de helderheid behoorlijk af. Het gaat in dit geval niet om een zogenaamde variabele ster, die van zich zelf niet altijd even veel licht afgeeft. De oorzaak zit hem in twee sterren die samen met deze grote witte reus een eenheid vormen. Je kunt ze met het blote oog niet zien. Een van die sterren is twee keer zo groot als onze zon. Hij schuift er soms voor waardoor de helderheid van Deneb Algedi afneemt. Zo ontstaan de geregelde lichtsterkte-schommelingen. De tweede begeleider is iets kleiner dan onze zon. Op de corona van de grootste begeleidende ster vindt buitengewoon veel activiteit plaats. Er komt veel ultraviolet licht vandaan, dat in eerste instantie van Deneb Algedi zelf lijkt te komen. En nog een leuk weetje: onlangs hebben wetenschappers ontdekt dat nog twee heel erg kleine sterren (magnitude 15) deel uitmaken van het systeem. Een van die twee sterretjes lijkt zich geleidelijk te gaan afzonderen, hij zoekt de “ruimte”. Feitelijk gaat het dus om een vijfvoudig systeem.

Hoe komt deze ster aan zijn naam, Deneb Algedi? Zoals we zagen staat de ster in het sterrenbeeld steenbok, een zeegeit. (Op traditionele afbeeldingen zie je vaak een soort slang met de kop van een gehoornde geit). De staart van deze geit heet in het Arabisch Deneb Algedi. Op dit moment staan Jupiter en Saturnus ook in dit beeld. Het is een van de helderste sterren, nu aan de avondhemel laag in het zuiden. De ster staat in Steenbok, dus in een dierenriemteken, dat is het deel van de hemel waar ook zon, maan en planeten doorheen trekken. Zo kan een enkele keer deze ster bedekt worden door de maan, zeer zelden ook door een planeet. Jupiter trekt er al snel boven langs. Saturnus nadert de komende twee jaren Deneb Algedi, maar tot een bedekking zal het niet komen. Over twee jaar trekt deze er onder langs.

Verder werd ik deze avond blij. Hoe komt het dat ik altijd zo blij wordt door het zien van Venus? Ik kan er niets aan doen, het gebeurt gewoon. Venus, de lieflijke avond- of morgenster. Maria wordt ook wel de lieflijke morgenster genoemd. Maria als Venus. En Venus is natuurlijk de godin van de schoonheid. Ik denk dat ik ook blij wordt omdat Venus zo weinig te zien is geweest het laatste jaar. Gisteravond dus wel. Eerst nog verstopt achter een donkere wolk. Maar daar straalt hij opeens tevoorschijn!

Even later verdween hij weer achter een wolk, daarna onder de horizon. De staart van de zeegeit was wel nog lang te zien. Pas na middernacht, samen met Saturnus en Jupiter, dook ook de zeegeit in het diepe. Zijn staart was nog als laatste te zien…