Autisten houden van routine. Routine geeft duidelijkheid. Als alles loopt zoals ze het gewend zijn dan hebben ze het meestal reuze naar de zin.

Wanneer mijn oudste kleinzoon bij ons is dan gaat hij gelijk achter de piano zitten. Mijn vrouw heeft hem nu geleerd om, als zijn zusje er bijvoorbeeld ook is, eerst haar te begroeten. Maar dan moet het toch echt. Hij begint te improviseren.  Af en toe neem ik zijn spel op. En ik sta iedere keer weer verbaasd over zijn muzikaliteit. Hij heeft een tijdje geleden het verschijnsel dynamiek ontdekt. Daar speelt hij in zijn improvisaties letterlijk mee. En thuis bij zijn ouders demonstreerde hij dat nog eens fijntjes door op muziek van Whitacre te dirigeren. Grote gebaren naast heel fijne en kleine gebaren. Bij ons demonstreert hij dat vooral in zijn zang of in zijn pianospel. En hij improviseert steeds vaker in mineur!  En eindigt dan toch weer steeds in majeur, met de grote terts boven. Tussen zijn eigen improvisaties door probeert hij ook het air van Bach te spelen. Wanneer hij vast loopt gaat hij al snel weer met zijn eigen muzikale ideeën verder. Als hij hard speelt heeft hij de neiging om, ook hard, mee te gaan zingen. Dat doet hij bij onderstaande opname ook even.

Na een kwartiertje gaat hij dan eens kijken wat er nog meer te doen valt. Tekenen natuurlijk. En dat is op dit moment vaak het tekenen van bestaande of eigen verzonnen landen. Maar ook als we ergens geweest zijn wil hij daarna de nieuwe indrukken snel vastleggen in een tekening. Als die tekening niet lukt, en dat kan allerlei oorzaken hebben (vaak net een streepje dat verkeerd staat), dan wordt hij heel erg boos. Na drie, vier mislukte pogingen gooit hij het bijltje er bij neer en gaat maar weer wat anders doen. Maar meestal gaat het wel goed. Hij tekent soms stil, maar als ik in de buurt ben dan hoor je hem. Hij praat dan voortdurend hardop, hij zingt en vraagt soms dingen. Hij heeft het uitstekend naar de zin.

Dit zijn vaste dingen die nog nauwelijks te koppelen zijn aan autisme. Maar er is inmiddels een routine in geslopen waar ik al iets minder blij van word. En ik ben het zelf schuld, ik heb het laten gebeuren. Deze routine speelt zich af in de tijd voor het avondeten. Soms al meer dan een uur eerder…..

-‘Opa gaan we al eten?’
-‘Nee, dat duurt nog heel lang.’
-‘Opa, kunnen we nu al eten?’
-‘Als de grote wijzer hier staat, dan is het eten denk ik klaar.’
-‘Opa hoe lang duurt het nog?’
-‘Kijk maar, de grote wijzer staat nu hier, hij moest daar staan, weet je nog?’
-‘Opa, het duurt zo lang.’
-‘Oké dan, als je tot 100 telt dan is het eten klaar.’
-‘1, 2, 3, 4, ………97, 98, 100!’
-‘Ja, het eten is klaar.’
-‘Eééten!’

Op deze manier werkte het een aantal keren. Toen sloop er een nieuw element in.

-‘Tot hoeveel moet ik tellen voordat het eten klaar is?’
-‘Tot 3000 denk ik.’
-‘Oei, dat vind ik te veel…..   Tot hoeveel is het nu nog?’
-‘Tot 1000 ongeveer.’
-‘Dat ga ik niet doen…..   Tot hoeveel nu nog?’
-‘Tot 300.’
-Oké, dat kan ik wel.  1, 2, 3, …………honderdzevenentachtig, honderdachtentachtig,..’
Het tellen ging nu moeizaam door de hoge getallen.  Het eten was al klaar. Dus besloot ik in een rap tempo mee te gaan tellen. Dat vond hij prima.
-‘tweehonderdnegenennegentig, driehónderd!’
-‘Eééten!’

Weer een volgende keer:

-‘Opa, kan ik al tot 300 tellen?’
-‘Nee, nog niet, dat duurt nog heel lang. Ik zal je wel waarschuwen.’
Na weer een aantal keren vragen “hoe lang nog” is het dan zo ver. Hij mag tot 300 tellen. En denkende aan de vorige keer ga ik maar vanaf 100 mee tellen.

Weer een volgende keer:
-‘Opa, kan ik al tot 300 tellen?’
-‘Nee, nog niet, dat duurt nog heel lang. Ik zal je wel waarschuwen.’
Terwijl hij dan eindelijk weer mag gaan tellen zegt hij na een tijdje op dwingende stem:
-‘Een en twintig, twee en twintig. Opa, jij gaat mee tellen vanaf 100!’
-‘OK’
-‘Drie en twintig, vier en twintig, ……….zeven en vijftig, acht en vijftig. Opa jij telt mee vanaf 100 toch?’
-‘Ja hoor.’
-‘negen en vijftig, zestig……’
Ik tel vanaf 100 in snel tempo mee. Hij loopt al tellende rondjes door de kamer. Na het eten zegt hij:
-‘Opa waarom loop ik eigenlijk rondjes als ik tel?’
-‘Dan gaat het tellen beter denk ik.’
‘Ja, dan gaat het tellen beter.’

Sindsdien moet er altijd tot 300 geteld worden voor het eten, ook als het eten per ongeluk al klaar is en ik ben vergeten om hem vijf minuten eerder te waarschuwen. Voordat hij bij 100 is onderbreekt hij steevast zichzelf om te vragen of ik vanaf 100 wel mee ga tellen. Dat moet ik dan ook altijd doen. Als het eten al klaar is en hij heeft nog niet geteld, dan moet ik maar veinzen dat het bijna klaar is, en we gaan weer braaf tellen, anders is het huis te klein. Dat is er nu helemaal ingesleten. Daar mag niet meer van worden afgeweken. Gelukkig doet hij dat alleen bij mij en niet bijvoorbeeld ook thuis. Het is nu nog onschuldig maar ik ben al aan het nadenken hoe we deze routine ook weer terug kunnen draaien. Zoals hij ook nog steeds eet van een kinderbordje dat hij al had toen hij twee was en hij eet ook nog steeds met kinderbestek. Een tijd geleden hebben we hem kunnen overtuigen dat hij nu een scherp mes nodig had. Maar zijn bord, kommetje, lepel en vork wil hij graag nog blijven gebruiken.. Zijn zusje van twee eet al van een groot bord…

Na het eten is het “de hoogste tijd”. (‘Opa, is het al de hoogste tijd?’) De hoogste tijd betekent filmpje kijken. Maar dan wel nadat eerst het speelgoed is opgeruimd. Dan pas is het de hoogste tijd. En na het filmpje kijken worden de schoenen en jas aangetrokken. Ook dat gaat gelukkig steeds sneller. Het hoort bij de routine. Maar hij kan het niet laten om dan toch nog snel even achter de piano te kruipen.  Nou ja, vooruit dan maar. Nu maar uitkijken dat ook dit niet weer een routine wordt….