In 2002 en in 2013 zijn er twee afzonderlijke vondsten gedaan in de Munsterkerk van Roermond. De eerste vondst was op de zolder van de sacristie. Blijkbaar had nog nooit iemand daar gekeken. Er lag een schat aan relikwieën die er waarschijnlijk verstopt zijn vlak voordat de Fransen in 1797 het klooster ophieven en van de kerk een paardenstal maakten. De technische universiteit van Keulen heeft zich over deze schat ontfermd en deze negen jaar lang op alle mogelijke manieren onderzocht. Niet lang nadat ze hiermee klaar waren kregen ze een nieuwe klus te doen: In de westelijke galerij bleek er een nis weggewerkt te zijn doordat hij was dichtgemetseld met een muur. Deze muur werd open gebroken en in de nis lagen nog veel meer relikwieën, waaronder enkele heel bijzondere. Schots en scheef door elkaar lagen er allerlei schedels, sommige met fragmenten van prachtige zijden versieringen, er lagen nog meer botten, en er lagen drie poppen of wat daarvan over was in de vorm van kinderen, ook gedeeltelijk omhuld met stoffen. De objecten van de sacristie dateerden grotendeels van rond 1600, maar er waren ook nog veel oudere relikwieën bij, tot zelfs uit de dertiende eeuw. Er werden namelijk zogenaamde cedula gevonden, dat zijn beschreven aanhangsels die bij een relikwie horen. De relikwieën uit de nis stamden met de aankleding die sommige hadden uit de tijd van rond 1600. De meeste relikwieën waren oorspronkelijk geplaatst in of rond een altaar, en er waren in de hoogtijdagen van het klooster zeker tien altaren in de kerk, allemaal gewijd aan een andere heilige.

De 45 schedels zouden zijn van metgezellen van Ursula, de heilige die met veel vrouwelijke leerlingen volgens de legende was afgeslacht nabij Keulen. In Keulen is een kerk aan Ursula gewijd waar ook heel veel schedels bewaard worden, en als summum, het lichaam van Ursula zelf. Van de cultus voor deze maagden uit de derde eeuw getuigt de Clematius-inscriptie, een grafsteen uit de 5e eeuw, ingewerkt in de zuidelijke muur van het koor van de St. Ursulakerk in Keulen. In het eerste verhaal uit 922 waarin sprake is van elfduizend maagden is de centrale persoon Pinnosa, dochter van de koning van Brittania. Toen de relieken van Pinnosa werden overgebracht van Keulen naar Essen, werd de naam Pinnosa vervangen door de naam Ursula zodat de cultus in stand gehouden kon worden. In 1106 werden bij het graven van een nieuwe gracht bij Keulen voor de wallen de restanten van een Romeinse necropool ontdekt met een grote hoeveelheid beenderen. Het duurde niet lang voor het gerucht zich verspreidde dat men de overblijfselen van de elfduizend maagden had ontdekt. In de dertiende eeuw, toen Jacobus de Voragine zijn versie schreef in de Legenda Aurea, lag het verhaal al nagenoeg vast en begon de handel in schedels en beenderen vanuit Keulen naar heel Europa.

Bijzonder is hoe een aantal van deze schedels uit de Munsterkerk versierd was met zijden stoffen en daaromheen goudkleurige en ander-kleurige stiksels. Ze zijn waarschijnlijk allemaal vanaf de zeventiende eeuw tot aan de Franse tijd in de kerk aan de nonnen en pelgrims tentoongesteld geweest.

Nog meer bijzonder was de vondst van drie poppen in de vorm van kinderen. Na onderzoek is gebleken dat de poppen zijn gevuld met allerlei menselijke botten en fijne stoffen. Die werden dan omwikkeld met linnen stoffen zodat er een menselijke figuur ontstond. Hoewel de kleding sterk verteerd is en deels ontbreekt, is het duidelijk dat het ging om een groep van drie meisjes, die ook alle drie van een andere leeftijd waren. Deze poppen stammen oorspronkelijk uit de tweede helft van de vijftiende eeuw. Van de buitenste laag stoffen is veel verdwenen. De ogen werden waarschijnlijk weergegeven door glazen kralen en ook neus, wenkbrauwen en mond moeten zichtbaar geweest zijn. De kostbare damast en andere stof is jammer genoeg bijna helemaal weggesneden. In de zeventiende eeuw zijn ze opnieuw aangekleed, ook die kleding is grotendeels verdwenen. Maar er is voldoende van de oorspronkelijke oudste stof over om tot de vroegere datering te kunnen komen. Ook de 45 schedels stammen trouwens uit de tweede helft van de vijftiende eeuw, maar toen waren ze waarschijnlijk niet voor het publiek zichtbaar. Toen men rond 1600 besloot om ze anders en meer in het openbaar te exposeren werden ze versierd met stoffen in uitsluitend de kleuren rood, wit en blauw om zo tot een eenheid te komen. De drie meisjes werden vanaf de baroktijd waarschijnlijk bij het hoogaltaar geplaatst. Ook zij waren lid van het gezelschap van Ursula.

En er is ook nog een buste gevonden van een jonkvrouw, gemaakt in Keulen en daterend uit 1350. In de Cisterciënzerkloosters van Kamp en Marienfeld was ook een sterke Ursula-verering. En er was waarschijnlijk een sterke band met kloosters in Keulen. De verering in de Munsterabdij was dus niet uniek.

In Roermond werd in 1859 een middelbare school voor meisjes opgericht, het Ursula Lyceum. Mijn oudste zus ging er naar toe. De school werd gerund door de nonnen van het nabijgelegen Ursula-klooster. Het is een van de weinige kloosters die opnieuw in de stad verschenen na de Franse tijd. Eerder was er in Roermond ook al een Ursulaklooster, met de regel van Franciscus, opgericht in 1646. Inmiddels is dit Ursula klooster ook alweer verdwenen. De kapel staat er nog, op een van de vensters zie je Ursula met haar leerlingen. Verder moeten we het in Roermond doen met wat er nog bewaard is gebleven in musea en archieven. Toch, met een beetje fantasie kun je je van dat rijke leven nog een beetje voorstellen als je door de Munsterkerk dwaalt.

Dit artikel is grotendeels gebaseerd op: Annemarie Stauffer, Ein ausserordentlicher Reliquienfund und seine Geschichte, De Munsterabdij van Roermond, W Books 2020. ISBN 978 94 625 8379 5