Een van de meest angstaanjagende dieren van de oudheid, van de Middeleeuwen en zelfs nog later was de basilisk. We scharen het dier nu onder de fabeldieren maar toen was het dier voor veel mensen levensecht. In het oude testament komt het vier keer voor in het boek Jesajah en een keer in Jeremiah. Het uiterlijk was niet altijd hetzelfde in de beschrijvingen. Het leek enerzijds op een slang (vaak werd de adder er ook mee geassocieerd), anderzijds op de haan (de poten) en ook had het dier meestal vleugels. Bij de Grieken en Romeinen werd het dier geassocieerd met een wezen uit de onderwereld. Lucanus schrijft dat ze geboren zijn uit het bloed van de Medusa. Ook is er een mythe welke  zegt dat wanneer een zevenjarige kip een ei legt op het moment dat de ster Sirius opkomt, uit dat ei een basilisk zal komen. Hun geur is afgrijselijk en onverdraaglijk. Maar wat nog erger is: als je een basilisk in de ogen kijkt zul je sterven. Ook heeft hij een kwaadaardige slangenbeet waar geen geneesmiddel tegen bestaat. Als een basilisk in een spiegel kijkt en zijn eigen ogen ziet zal hij ook dood gaan. Kortom: het is een duivels hellewezen.

Er zijn veel afbeeldingen bekend van Basilisks. Een kun je er zien in de kapitelengalerij van de Sint Servaas. Een man wordt van twee kanten aangevallen door twee basilisken, die hem in zijn armen bijten. In deze kerk moet je die afbeelding zien in het kader van waarschuwingen voor de macht van de duivel. Ze staan achter de zogenaamde Nimrod-kapitelen.

Ook het Sollazzo Ensemble heeft op zijn pas uitgebrachte CD een lied staan dat gaat over de Basilisk, “Le Basile”. Het is rond 1350 gecomponeerd en stamt uit de Codex Chantilly. Het lied is van een verder onbekende componist met de naam Solage. Er is niets bekend over deze raadselachtige componist, wiens naam kan slaan op een pseudoniem dat ‘troost’ betekent, ofwel aangeeft dat hij afkomstig is van een van de dorpen genaamd Soulages in de Auvergne. Maar wel heeft hij tien bijzondere nummers nagelaten in de Chantilly Codex.

Le Basile

In de eerste strofe is de basilisk dodelijk doordat hij een dodelijke afgunst veroorzaakt, wat lasteraars ertoe aanzet het geluk van geliefden te vernietigen. Tegelijk is hij Barat, de misleidende bedrieger van de middeleeuwse Franse literatuur, welke beweert dat hij de wereld domineert. In de tweede strofe van de ballade verandert de metafoor in iemand die recht spreekt. De ‘Liefdeskoning’ houdt zitting in het ‘paleis van justitie waarbij lasteraars worden veroordeeld die de ware liefde in gevaar brengen. Pijnlijke dissonanten en een laag register kenmerken deze ballade. Opvallend expressief is het lied bij de derde regel: ‘want zijn gif is dodelijk’, en in het tweede couplet bij ‘vervloekt zijn hun levens, en ik hoor hen jammeren’.

Dit lied en andere liederen door het Sollazzo Ensemble kun je vinden bij Linn Records