Na een bezoek aan Vézelay en Autun zou het alleen maar minder kunnen worden dacht ik. Maar wat schetst mijn verbazing toen ik samen met mijn vrouw als enige gasten de kerk van Sémelay binnen liep. Wat is dit? Is dat ook Romaans? Sémelay, een plaatsje met slechts 290 inwoners. En een winkel met rariteiten, voor wie? Ik denk dat er in geen jaren iemand binnen is geweest. Ik zag even een zonderling iemand in die winkel, ik denk de eigenaar. Een oud fornuis, vanwege plaatsgebrek gestapeld op een oude koelkast. Een vaasje met enkele tientallen breinaalden. En alles vies en versleten. De kozijnen vielen van ellende bijna uit de etalage. Dat is Sémelay. Toeristen op deze dinsdagochtend? Nergens te bekennen. Maar dan die kerk!

Ja, ook de kerk is niet al te best onderhouden. Hij stamt uit de elfde eeuw en is daarmee een van de oudste Romaanse kerken. Het meest bijzonder zijn hier de kapitelen, enkele tientallen. Ik raakte er niet op uitgekeken. Dus ik heb ze vrijwel allemaal gefotografeerd.

Toen we waren bijgekomen van dit kleine wonder gingen we verder. Over compleet verlaten wegen kwamen we allereerst aan bij Toulon sur Auroux. Daar moest een kerk staan die hoorde bij de kerken van de “Romaanse kerken route”. We zagen de spits van een kerk die me niet echt Romaans aan deed. Het bleek een gotische kerk te zijn. Toulon Sur Auroux is een veel grotere plaats met naast de bewuste Romaanse kerk dus ook nog een gotische kerk, de huidige parochiekerk. Maar vlak daarbij, heel schilderachtig gelegen, was de Romaanse kerk verstopt, de kerk waar we voor kwamen. Het bleek dat je deze kerk alleen op afspraak kon bezichtigen maar we hadden mazzel: op de dag dat wij er waren was er in deze kerk net een tentoonstelling die voor het grootste deel uit oude foto’s bestond. De foto’s lieten iets zien over de geschiedenis van het stadje in de laatste honderd jaar. Maar daar kwamen we niet voor. We kwamen voor de kerk zelf. En daar was genoeg van te zien: we zagen de architectuur die beeldbepalend gemaakt is door het klooster van Cluny: de achthoekige klokkentoren en het voortdurend herhalen van het getal drie in de traveeën en andere indelingselementen. De tentoonstelling bedierf helaas een deel van het kijkplezier. Overal stonden panelen met foto’s in de weg. Dus we keken maar vooral veel naar boven. En behalve de mooie koepels en bogen zag je ook veel kapitelen. Minder interessant dan die van Sémelay. Maar toch..

De derde kerk die we deze dinsdag nog konden behappen was die van Paray-le-Monial. Dat is een van de kerken van een klooster dat gesticht is in navolging van dat van Cluny en dat samen met meer dan honderd andere kloosters ook onder de zeggenschap van de abt van Cluny viel. De huidige kerk is in dezelfde tijd en stijl als de moederkerk gebouwd, in de twaalfde eeuw. De beroemde kerk en het klooster van Cluny hebben trouwens de Franse revolutie niet overleefd. Deze kerk is daardoor een van de beste voorbeelden van de Cluny-kerken die er nog zijn. Vooral de architectuur is bijzonder. Toen de kerk van Cluny III (de eerste en tweede kerk moesten steeds wijken voor nog grotere kerken) klaar was, was dat de grootste kerk van Europa. Bij de viering was er een kooromgang met daarachter vijf kapellen. Boven op de kerk waren maar liefst acht torens gebouwd. Een groot deel van dit concept treffen we ook aan bij de kerk van Paray-le-Monial. Er is een klooster aan vast gebouwd, dat stamt uit de zeventiende eeuw. De kapitelen zijn meest vrij goed bewaard gebleven of gerestaureerd. Maar ik vond die van Sémelay meer bijzonder. Hier zie je geen bijbelse of mythische taferelen, maar vrijwel uitsluitend bloemmotieven en af en toe diermotieven. De mooiste en beste kwaliteit overigens van Romaanse kapitelen en ander Romaans beeldhouwwerk is te zien in de kerken van Vézelay en Autun waar ik eerder over schreef.

Iets buiten het centrum van Paray-le-Monial bevindt zich een kerk die misschien nog meer bijzonder is. Vooral door zijn leeftijd: het is een Karolingische kerk uit de negende eeuw. Van buiten robuust en sober. Van binnen afzichtelijk geverfd en van kitscherige beelden voorzien. Er om heen is het kerkhof van de stad. De kerk wordt denk ik vooral gebruikt in relatie met afscheidsdiensten. De ligging zo aan de rand van de stad met zijn fraaie uitzicht was schitterend. Zeker omdat er ook een onweersbui aan zat te komen…

Ik heb van deze drie plaatsen een kort filmpje gemaakt, waarbij de Romaanse kunst de voornaamste plaats inneemt. Vanuit mijn vakantieplek was het moeilijk om passende achtergrondmuziek er bij te zetten. Ik heb nu, tegen mijn gevoel in, daarom maar gebruik gemaakt van enkele rechtenvrije muziekjes die op het net staan. Niet te veel naar luisteren, het is maar achtergrondmuziek. Gewoon kijken, en verbaas je over de voor ons soms bizarre Romaanse kapitelen en over de wonderschone Romaanse architectuur. Er zijn nog meer dan twintig andere Romaanse kerken die op deze kerkenroute liggen. Ga er heen zou ik zeggen!