Vanaf de tijd dat ik bij rondleidingen de Romaanse kapitelen in de Onze Lieve Vrouwe Basiliek en vooral ook die van de Servaaskerk van Maastricht van dichtbij heb gezien wil ik dichter bij het mysterie van deze objecten proberen te komen. Het zijn vaak raadselachtige sculpturen, en ook de geschiedkundigen en kunsthistorici die er boeken over geschreven hebben geven geen eenduidige uitleg. Begrijp ik wat ze zeggen? Waarom spreken sommige aspecten van hun uitleg me wel of juist niet aan? Ik probeerde zo steeds al nadenkende te kijken of ik er nog iets meer mee kon. Over mijn bescheiden bevindingen heb ik al enkele artikelen geschreven, zie de links onder aan dit artikel.
Van de zomer bezocht ik vijf Romaanse kerken in de Bourgogne en gretig slorpte ik alles op en dacht er over na, kocht boeken en probeerde weer wat dichterbij ook deze mysteries te komen, in de hoop misschien ook de Maastrichtse equivalenten beter te begrijpen.
En onlangs, in de voorjaarsvakantie, gingen we naar Zuid-Frankrijk en we hielden onderweg halt bij de abdij van Solignac. Dat is een klooster dat voortkomt uit de gemeenschap van Cluny, zoals ook enkele kerken die we in de Bourgogne bezochten daar uit voort zijn gekomen. De abdij was niet toegankelijk maar gelukkig wel de bijbehorende kerk.
Eerst iets over de geschiedenis van het klooster en zijn kerk. De heilige Eloi verkreeg het dorp Solemniacum in 631 van koning Dagobert en stichtte daar een abdij. Zijn gemeenschap, afkomstig van de abdij van Luxeuil in de Vogezen, volgde de regels van Sint Benedictus. De abdij viel buiten de rechtsmacht van de bisschop, en was direct onderworpen aan de koning. Ze telde al tijdens het leven van St Eloi 150 monniken, en haar eerste abt was St Remaclus.
De abdij diende als een toevluchtsoord voor de overblijfselen van de heilige Martial tijdens de problemen in de twaalfde eeuw tussen de Plantagenets en de Capetianen. (Engelse en Franse koningen). In 1241 bezetten de burgers van de plaats Solignac de abdij en ze eisten meer onafhankelijkheid. De burggraaf van Limoges moest in december van dat jaar tussenbeide komen om het klooster terug te geven aan de monniken.
Tijdens de honderjarige oorlog viel de abdij onder de Engelse bezetters, maar bij het einde van deze oorlog hoorde het klooster weer bij Frankrijk. In 1791 werd de abdij verkocht waarbij de religieuzen moesten vertrekken. Het werd daarna respectievelijk een gevangenis, een instituut voor jonge meisjes en uiteindelijk werd er een porseleinfabriek in gevestigd waarvan de activiteiten in 1937 stopten. De kerk is nu parochiekerk en de abdij is inmiddels weer als klooster in gebruik.
De huidige kerk, waarvan het schip met koepels uniek is in de Limousin, werd waarschijnlijk gebouwd in het tweede kwartaal van de 12e eeuw en werd gerestaureerd in de 17e en 18e eeuw. De kerk behoort tot een groep kerken die gekenmerkt worden door het gebruik van meerdere koepels. De bouw is nog het meest verwant met kerken in Angoulême en Souillac. Het schip heeft maar liefst zeven bogen. De apsis, vijfhoekig aan de buitenkant, heeft twee pilasters en vier zuilen. We zien zo wie zo veel kapiteelzuilen. Op deze kapitelen worden onder meer maskers, een grijnzende kat, wormen of slangen uitgebeeld.
Onderstaande afbeelding doet me sterk denken aan een afbeelding in de Sint Servaaskerk: Gevleugelde monsters die een man vastpakken.
Hieronder die van de Sint Servaaskerk. Die van de Servaaskerk is nog een stuk angstaanjagender en gruwelijker. Ook zie je dat in Maastricht het beeldhouwwerk veel meer gedetailleerd is uitgewerkt, je ziet de ruggenwervel en de ribben van de man die vastgepakt wordt.
Ook onderstaande afbeelding is verwant met dergelijke afbeeldingen in Maastricht.
Het meest opvallend in deze kerk zijn de vele afbeeldingen van maskers. Totempaal-achtige sculpturen. Ik heb onwillekeurig associaties met afbeeldingen die boze geesten moeten weren. Niet alleen waarschuwingen voor de zondige mensheid, maar vooral afbeeldingen die de mensen moeten beschermen. Maar ze zijn hier van heidense oorsprong. Zoals later in elk huis het kruisbeeld het gezin moet beschermen tegen het kwaad.
Over Maastricht, de Servaaskerk en de Onze Lieve Vrouwebasiliek, over de kapitelen in die kerken en andere interessante aspecten in relatie met deze kerken schreef ik eerder:
- https://ppsimons.com/2017/04/14/de-servaas-van-maastricht-en-de-wartburg-van-eisenach
- https://ppsimons.com/2017/04/18/de-servaaskerk-van-maastricht-en-karel-de-grote/
- https://ppsimons.com/2017/04/21/de-keizerzaal-in-de-servaaskerk-van-maastricht/
- https://ppsimons.com/2017/05/03/middeleeuwse-graven-en-grafmonumenten-in-de-servaas-van-maastricht/
- https://ppsimons.com/2017/05/08/wie-was-heimo-de-beeldhouwers-van-maastricht-in-de-twaalfde-eeuw/
- https://ppsimons.com/2017/05/28/een-echo-van-eeuwigheid-de-romaanse-kapitelen-in-de-olv-kerk-van-maastricht/
- https://ppsimons.com/2017/06/15/maastricht-en-quedlinburg/
- https://ppsimons.com/2017/05/06/de-schatkamer-van-servaas/
- https://ppsimons.com/2017/05/09/nimrod-in-de-servaas/
- https://ppsimons.com/2017/05/21/de-kapitelen-van-de-servaas/
- https://ppsimons.com/2016/01/18/in-den-ouden-vogelstruys/
Over Romaanse kunst in de Bourgogne:
De kwintencirkel 