Rond de dertiende eeuw voor Christus vestigden zich diverse volkeren vanuit Spanje en later ook vanuit het vasteland van Italië op Sicilië, op de vlucht voor het geweld op de plekken waar ze vandaan kwamen. Ze gingen niet aan de kust zitten, wetend dat juist daar het gevaar vandaan kwam. Ver in het onherbergzame binnenland stichtten ze de vesting Pantalica. Uiteindelijk werd deze nederzetting verwoest door de Grieken die zich inmiddels aan de kust, met name in Syracuse hadden gevestigd.

Maar wat hadden deze volkeren veel achtergelaten! Pas ruim honderd jaar geleden ontdekte men een complete dodenstad, die zes eeuwen in gebruik was geweest, uitgehouwen in de rotsen. En dit in een bergachtig gebied met kloven, gevormd door twee rivieren: de Anapo en de Calcinaro. Toen later Christenen zich gingen vestigen in hetzelfde gebied werden enkele van die graven hergebruikt en ook werden er Byzantijnse kapelletjes in de rotsen gemaakt.

Rond 1900 zijn er uitgebreide archeologische onderzoeken gestart in dit ver weg gelegen natuurgebied. Veel graven waren nog afgedekt met platen. Ook zijn er veel urnen gevonden. Een deel van deze vondsten is nu in het archeologisch museum van Syracuse te zien.

Wat is er nog ter plekke te zien? Een enkel bijna vergaan Byzantijns fresco in een grot. En in een Byzantijns kerkje kunnen we de plek zien waar het altaar stond. We kunnen de honderden zeer oude kleine rotsgraven zien, althans die waar je bij kunt komen. Ook zijn de fundamenten van een soort paleis te zien waar de mythische koning Hyblos zijn verblijf had, het zogenaamde Anakron, dit op het hoogste punt van de hoogvlakte boven de kloof, waar zich ook de rest van de stad bevond. In feite was de stad aan alle kanten ontoegankelijk. Het gebied is extreem steil door de  erosie van de Anapo en Calcinara, die dus  vlak onder Pantalica vloeien. Alleen aan de zuidwestzijde verbindt een smalle landengte het nederzettingsplateau met de rest van het omliggende gebied, waar dan ook de enige toegangsweg is. Vroeger werd de stad beschermd door een diepe gracht en een verdedigingsmuur.

Het is een overweldigende ervaring. Enerzijds ben je met jezelf bezig, want je loopt over smalle paden en over natte rotsen omhoog en omlaag, je moet door de twee rivieren waden. Je geniet van de natuur zoals je dat doet in de Alpen. In het voorjaar is het hier werkelijk schitterend. Maar tegelijk voel je als je even stil staat en om je heen kijkt hoe je omringd wordt door het verleden. En niet het verleden van gisteren, nee, door een oud verleden. Een verleden dat hier bovendien lang aanwezig was en er nog steeds lijkt te zijn. Je probeert je voor te stellen hoe de mensen hun doden verbrandden vlakbij hun nederzetting en dan met een groep de kloof ingingen om de as in een urn bij te zetten, bij de as van diens voorvaderen. Je vraagt je af hoe ze er soms bij konden komen. Gebruikten ze een soort ladders?

Deze dagen op Sicilië zullen me nog lang bij blijven. De grote rondwandeling door de natuur, vanaf de parkeerplekken aan de weg die afdaalt van het stadje Ferla richting het historische Pantalica, waren voor mij het hoogtepunt. Je moet zo’n 5 tot 6 uur voor deze wandeling uittrekken, want je blijft uiteraard vaak stil staan. Volgens het boekje waarin hij beschreven wordt duurt hij 3,5 uur, bij ons dus niet!

Bijgaande tekening komt uit de uitstekende ANWB-ontdek-reisgids “Sicilië”, waarin ook de wandeling mooi wordt beschreven.

Hieronder een impressie van onze wandeling. Ik heb eigen gemaakte muziek erbij gezet, een fragment uit een Te Deum. Virtueel opgenomen in Sibelius