Welk orgel hoor je, welke organist hoor je, wat vind je van de interpretatie?

Hieronder hoor je negen keer het begin van het “Pièce Héroïque” van César Franck. Gespeeld door negen verschillende organisten op negen verschillende orgels. César Franck schreef het stuk voor een orgel van de orgelbouwer Cavaillé-Coll. Bij dit soort orgels kun je snel met je voeten de registers instellen en veranderen. Drie van de uitvoeringen die je hoort zijn ook uitvoeringen op een dergelijk orgel. Twee orgels zijn een stuk ouder, het zijn eigenlijk barokorgels, maar ook daar zijn in de loop van de tijd wel wat aanpassingen aan gemaakt. Het veranderen van de registers is lastiger, je hebt er in principe een of meer registranten voor nodig. Twee orgels zijn van na de tweede wereldoorlog. Ook de opnametechniek is heel divers, er zijn enkele vrij historische opnamen bij, de meeste opnames zijn van redelijk recente datum. Er is ook een live opname bij waarbij je eerst nog even het publiek hoort klappen. Een orgel klinkt een halve toon hoger, het kan ook zijn dat de organist het stuk heeft getransponeerd van B mineur naar C mineur. Dat maakt het allemaal op enkele punten niet heel goed vergelijkbaar. Maar wel hoor je kenmerken die er in gelegd worden door de manier van spelen. Je hoort verschillende opvattingen met betrekking tot tempo, (snelheid maar ook mate van rubato en tempo-veranderingen), articulatie en registratie. Die worden dus door de organist bepaald. Ik ben benieuwd of er kenners zijn die de orgels en of de organisten herkennen. Nog meer ben ik benieuwd welke uitvoeringen men het meest kan waarderen. Ik stel het op prijs als luisteraars reageren.

Eerst de negen uitvoeringen, in historische volgorde. Deze komt dus niet overeen met de volgorde van de 9 opnamen die je verderop op deze pagina ziet! Bij elk nummer zie je van links naar rechts:
plaats, kerk, organist, orgel

1. Parijs, st. Laurent, Béatrice Piertot, Ducastel 1685 (met veel uitbreidingen 19e en 20e eeuw)
2. Gouda, St. Janskerk, Gerben Budding, Moreau 1736
3. Parijs, st. Clothilde, Olivier Penin, Cavaillé-Coll 1856
4. Dordrecht, Grote kerk, Feike Asma, Hendrik Kam 1859
5. Toronto , Metropolitan united church,  David Simon, Samuel Warren 1863
6. Parijs, Notre Dame, Olivier Latry, Cavaillé-Coll 1868
7. Toulouse, St. Sernin, Jean Baptiste Dupont, Cavaillé-Coll 1889
8. Dorset, Sherbon Abbey, Daniel Blaze, Walker & Sons 1956
9. Soissons, kathedraal, Vincent Dubois, Victor Gonzalez 1957

Je kunt voor je zelf een lijstje maken, bijv. 1 = opname 4, 2 = opname 9 enz. Of alleen maar bijv.: ik vind opname 5 het mooiste. Ik ben benieuwd!

O ja, en om je even te frustreren: mijn kleinzoon van 8 jaar die orgel speelt en heel veel naar orgelmuziek luistert haalde moeiteloos de drie Cavaillé-Coll orgels er uit, en ook het Moreau orgel van Gouda waar hij les op heeft. Nog frustrerender is misschien dat hij de Cavaillé-Coll orgels ook aan de juiste organist wist te koppelen. Ik moet er wel bij zeggen dat hij twee van die opnames al eerder gehoord had. De opname van het derde Cavaillé-Coll orgel had hij nog niet gehoord, maar omdat hij het soort orgel herkende moest het al deducerende van die en die organist zijn. Hij denkt volgens mij heel holistisch: dát orgel, dát stuk, dié organist, dat alles is voor hem na het gehoord te hebben een eenheid, dat herkent hij dan dus ook. Maar dan nog… Een beetje zoals hij ook alle treinmotoren en piepjes van elkaar kan onderscheiden en er zelfs de nummercodes bij kan zeggen. Ik doe het hem niet na, dat laatste al helemaal niet..

Nog meer artikelen over Franck:

Analyse Pièce Héroïque
De muziek van César Franck
Het leven van César Franck

Nu meer dan een maand na publicatie van deze quiz wil ik vertellen wie de uitvoerenden van de negen fragmenten waren en wat mijn eigen favoriete uitvoeringen zijn. De goede volgorde is: opname 1 = 7. Opname 2 = 3. Opname 3= 1. Opname 4 =  8. Opname 5 =  5. Opname 6 = 2. Opname 7 = 9. Opname 8 = 6. Opname 9 = 4

Opname 1: Jean Baptiste Dupont op het Cavaillé-Col orgel van de St. Sernin in Toulouse. Ik vind dit tegelijk de beste uitvoering van de negen en het is ook een goede opname. Het tempo is precies juist met een mooi romantisch rubato. Geweldig is de opbouw van het crescendo naar en in het begin van het B-deel. Het pedaal werkt hier fantastisch, zeker ook als dat nog wat zwaarder wordt aangezet bij de herhaling van het eerste B motief. Ook de overgang naar het mooie lyrische stuk aan het einde van dit fragment is perfect getimed en mooi geregistreerd.

Opname 2: Olivier Lepin op het Cavaillé-col orgel van de St. Sulpice in Parijs. Ook een heel mooie uitvoering, maar ik vind het tempo net iets te snel waardoor het ietwat onrustig wordt. Het crescendo is ook weer mooi, maar bij Dupont was het nog indrukwekkender. Verder is de timing perfect en ook het rubato spreekt me aan.

Opname 3: Béatrice Piertot op het Ducastel orgel in Parijs. Ook hier vind ik het tempo iets te snel. De klank van het orgel kan me niet zo bekoren. Het tweede deel zet ze voor mij wel erg apart neer, ik zou het toch meer iets laten doorlopen. Verder zeker ook niet slecht.

Opname 4: Daniel Blaze op het Walker & Sons orgel in Dorset. Af en toe wat braafjes en ook de timing vind ik soms niet zo goed. Ook hij zet het tweede deel iets te veel apart en de pauze richting het lyrische slotfragment klinkt wat gemaakt.

Opname 5: David Simon op het Warren orgel in Toronto. Braafjes, er wordt weinig met de registers gedaan, het spannende tweede deel komt zo te weinig tot zijn recht.

Opname 6: Gerben Budding op het Moreau orgel in Gouda. Heel mooie registraties toegepast, alle stemmen zijn goed te horen. Het crescendo is er, maar kan niet tippen aan dat van een Cavaillé-Coll orgel, wel mooi hoe het desondanks steeds spannender wordt. Ik vind het gat naar het lyrische deel op het einde net iets te groot.

Opname 7: Vincent Dubois op het Gonzalez orgel van Soissons. De opname is technisch niet zo goed, maar het spel is wel erg goed, prachtig rubato, mooi crescendo, goede timing.

Opname 8: Olivier Latry op het Cavaillé-Col orgel van de Notre Dame in Parijs. Klinkt op een of andere manier niet helemaal doorleefd. Het crescendo en ook het er op volgende lyrische stukje daarentegen is prachtig.

Opname 9: Feike Astma op het orgel van de Grote kerk van Dordrecht. Feike Astma speelt het stuk langzamer dan alle anderen. Binnen dat tempo is zijn timing perfect, ook naar het B-deel en het lyrische stuk toe. Het crescendo werkt goed. Maar een sneller tempo heeft toch mijn voorkeur.

Een poging tot een persoonlijke ranglijst:

1. opname 1 Jean-Baptiste Dupont
2. opname 7 Vincent Dubois
3. opname 2 Olivier Penin
4. opname 6 Gerben Budding
5. opname 8 Olivier Latry
6. opname 9 Feike Astma
7. opname 3 Béatrice Piertot
8. opname 5 David Simon
9. opname 4 Daniel Blaze