De Russische componist Sofia Goebaidoelina gaf mij in drie weken tijd drie keer een boodschap mee. De eerste keer via een interview in de Volkskrant op woensdag 29 augustus. Daar zegt ze: ‘Muziek herstelt de mystieke band met God’. De tweede boodschap werd gisteravond in de Doelen voorgelezen door Georges Wiegel. Ze had een brief geschreven omdat ze niet zelf aanwezig kon zijn bij haar wereldpremiëre. In die brief zei ze dat ze bang was voor de ontwikkelingen in de wereld en dat haar stuk daar een antwoord op probeert te geven. Haar tweede boodschap en antwoord was: Haat omzetten in liefde. De derde boodschap was de combinatie van de eerste twee boodschappen. Het was de muziek zelf die ik gisteravond hoorde. Een bijna bovenmenselijke poging om beide boodschappen in muziek uit te drukken. Vier solisten, twee koren en een symfonieorkest probeerden dat vorm te geven in de grote zaal van de Doelen van Rotterdam onder leiding van Valeri Gergiev.

Het stuk van bijna anderhalf uur is feitelijk een groot gebed maar ook een schreeuw om vrede. De titel, “Über Liebe und Hass”, is gebaseerd op een gedicht dat door sommigen wordt toegeschreven aan Franciscus van Assisi. De muziek en de tekst was opgedeeld in vijftien delen. In het eerste deel horen we onder andere: ‘Mijn ziel is in het midden der leeuwen, ik lig onder stokebranden, mensenkinderen, wier tanden spiesen en pijlen zijn, en hun tong een scherp zwaard’. In strofe drie: Niets kan me van jouw liefde scheiden. Jij bent mijn beschermer, jij bent mijn reddende kracht. Ik wil jou volgen, waar jij leidt. O mijn God, ik geloof in jou.’ In strofe zes: ‘O heer, ik ben gezonken in de bodemloze modder, waarin men niet kan staan. Ik ben gekomen in de waterdiepten en de vloed overspoelt mij. Ik ben verzwakt, van al het roepen is mijn keel uitgedroogd. Doodmoe zijn mijn ogen.’ In deel IX lijkt de haat te gaan overwinnen. ‘Heer! Ik steek mijn handen naar jou uit. Mijn ziel schreeuwt tot jou. Laat mijn vijanden beschaamd worden en verdwijnen. Vernietig ze ter wille van jou. Bekleed allen die mij het kwade wensen met schaamte en schande! Vernietig ze ter wille van jou. Ik haat! Ik haat? Ik? Haat?’ In de laatste strofe wendt de dichter zich tot de heilige geest. ‘O kom Heilige Geest. Adem in mij. Kom Heilige Geest, ontsteek in hen het vuur van jouw liefde. Ontsteek in mij het vuur van jouw liefde’.

Het begint met de droefenis en twijfel van Maria maar ik had ook associaties met de worstelingen van Jezus zelf in de nacht voordat hij opgepakt zou worden. Of met Johannes in de woestijn. Of misschien met iemand als Mandela op Robbeneiland. En qua muziek moest ik denken aan cantates van Bach. Waarbij vaak de worsteling van de zieke, die twijfelt en schreeuwt om hulp, maar die zich uiteindelijk overgeeft, een rol speelt (cantate 73 bijvoorbeeld). Twijfel, haat, liefde. Al die gevoelens wisselen zich af. Zo ook bij dit immense werk van Goebaidoelina. Hier kun je meer lezen over de achtergrond van dit muziekstuk.

Het was een eenmalige uitvoering. Het is allemaal te kostbaar. Vier solisten, twee koren, een groot symfonie orkest. Maar de uitvoering was subliem. En: alles is opgenomen en is maandag 17 september tijdens het avondconcert van Radio 4 om 8 uur uitgezonden. Ook is het de bedoeling dat er een CD van wordt gemaakt. Daarom werd dringend verzocht niet of zo stil mogelijk te hoesten. Daar zullen waarschijnlijk ook de complete teksten aan worden toegevoegd. Dat zal nodig zijn, want het is een lang werk, waar je je helemaal aan moet overgeven en het bestuderen van de teksten kan helpen.

Meer over het hele werk
Analyse deel 1
Analyse deel 6
Analyse deel 14