Hauptwerk is de Duitse naam voor “Hoofdwerk”, en elke organist weet gelijk wat je bedoelt. Het begrip “Hauptwerk” is inmiddels een internationaal begrip geworden doordat een ICT-bedrijf deze naam is gaan gebruiken voor het meest gebruikte virtuele orgel van dit moment. Virtueel, daar bedoel ik mee dat de geluiden niet uit orgelpijpen komen, ook niet uit een elektronisch orgel, maar uit een computer. Ze zijn opgenomen met de meest geavanceerde opname apparatuur. Van elke klank van elk register (dus van elke orgelpijp, dat kunnen er soms wel meer dan 8000 zijn) zijn ter plekke, meestal in een kerk, meerdere samples gemaakt. Al die samples samen vormen een virtueel orgel, dat via het programma Hauptwerk tot klinken kan worden gebracht. Hoe? Door te spelen op een of meer klavieren en pedaal. Al deze klavieren en het pedaal staan via midi in verbinding met een computer. Elke toets correspondeert dan met een van de eerder opgenomen geluiden. De hoeveelheid samples en de geluidskwaliteit van die samples, samen met vooral de kwaliteit van de koptelefoon of luidsprekers, bepaalt hoe goed alles klinkt. Hier zie je mijn hauptwerk-opstelling. Ik had al een keyboard dat je kunt gebruiken om muziek mee te maken, maar dat ook dienst kan doen als midi-keyboard waarbij de enige functie is het aansturen van de toetsgegevens naar de computer. Om dit te gebruiken moet je niet alleen een usb-verbinding net de computer hebben, maar het heeft zelf ook stroom nodig. Daar boven staan twee master-keyboards van ruim 100 euro per stuk, die gevoed worden via de usb-poort en dus alleen de midi-functie van aansturen van de toetsen hebben. Het pedaal heb ik gekocht en dat is ook via usb verbonden met de computer. De ombouw heb ik zelf gemaakt.

Voor het programma Hauptwerk, maar ook voor een virtueel orgel moet je betalen. En de bedragen zijn niet misselijk. Verder moet je computer vooral ook veel werkgeheugen hebben. Voor minder dan 32 GB moet je het niet doen, want dan zullen veel virtuele orgels niet geladen kunnen worden. Er is een “Lite-versie” van Hauptwerk. Je betaalt dan “slechts 13 euro per maand”. Deze versie heeft enkele beperkingen, onder meer: hoeveel geluiden kunnen er maximaal tegelijk worden geladen? 1024, dat zijn er gelukkig normaal gesproken ruim voldoende. De andere beperking heeft te maken met de mogelijkheid tot het gebruik van meer dan een monitor, het kunnen mixen van de geluiden (volume registers onderling afstellen) en nog enkele dingen. Je bent in dat geval wel echt professioneel bezig maar daar betaal je dan gelijk het viervoudige voor.

Ik heb een lite-versie en behalve het complete standaardorgel van “St. Anns-Moseley” (een eenvoudig tweeklaviers-orgel dat altijd samen met de installatie van Hauptwerk erbij wordt geinstalleerd) heb ik een aantal gratis demo-versies van veel mooiere orgels. Helaas, die demoversies zijn dan wel gratis maar de meeste registers van die orgels zijn uitgeschakeld. Je hebt dus slechts een select aantal registers dat je kunt gebruiken, het is vooral bedoeld om je lekker te maken. Wil je het orgel nadat je dan eenmaal lekker bent gemaakt helemaal hebben? Dat kost je per orgel zo tussen de pakweg 600 en 1200 euro!

Waarom die hoge prijzen? Tja, de gebruikerswereld is, zelfs wereldwijd, niet echt heel groot. Dus wil zo’n bedrijf alles up tot date houden, support bieden en het programma verbeteren dan kan dat alleen met dergelijke prijzen.

Nu stootte ik per toeval op een virtueel orgel voor Hauptwerk dat pas veertien dagen geleden op de site is geplaatst: het orgel van de Lutherse kerk van Bückeburg. Om voor mij duistere redenen is dit orgel geheel gratis, en alles werkt! Voor mij is de lite-versie van Hauptwerk daarvoor op dit moment genoeg. En nu heb ik eindelijk een echt goed klinkend, compleet orgel!

De dispositie ziet er als volgt uit:

Er zijn dus drie manualen en een pedaal. Het hoofdwerk (HW) heeft 13 registers, het bovenwerk (OW=Oberwerk) heeft er 14 en het Borstwerk (BW) heeft er 10. Ook het pedaal kent 10 registers, waaronder zelfs een 32 voet! De registers van de drie manualen kunnen afzonderlijk een tremulant-sound krijgen. En verder zijn er een aantal koppelingen mogelijk: Het bovenwerk kun je mee laten klinken op het hoofdwerk (II-I), ook het borstwerk kun je aan het hoofdwerk koppelen (III-I). Verder kun je de afzonderlijke manualen ook aan het pedaal koppelen. (I-P, II-P, III-P). Ik heb het pas gisteravond geïnstalleerd. Daarvoor moest ik eerst ongeveer 31 GB downloaden in 8 afzonderlijke bestanden, deze vanuit Hauptwerk installeren en voor de eerste keer inladen (wat kost dat de eerste keer veel tijd..), tot slot de virtuele manualen en het pedaal koppelen aan mijn keyboards en pedaal. Ik heb een opstelling met drie manualen en een pedaal, dus dat paste mooi bij dit orgel. Van de 32 GB werkgeheugen van mijn computer was na het inladen nog maar 8 GB over…

Ik ga er de komende tijd eens lekker op spelen. Maar ik heb een filmpje gemaakt om de geluiden van de registers te laten horen.

Over het originele orgel van Buckeburg heb ik in een apart stuk geschreven. Dat stuk gaat vooral ook over een beroemde inwoner van deze stad, Johann Christoph Friedrich Bach, een van de zonen van de beroemde Johann Sebastiaan Bach.