Luister eens naar het begin van het vierde pianoconcert van Beethoven..

Waarom is dit zo’n prachtige muziek die onmiddellijk heel rijke gevoelens oproept. De sfeer wordt bepaald door de pianoklank, het gebruikte register, het (enigszins rubato) tempo, de vrije dynamiek, het ritme, maar vooral ook: het begin van de melodie met de terts bovenin. Deze terts wil je meezingen, het is de toon die nostalgie oproept, hij maakt allerlei gevoelens los. Hoe anders had dit begin geklonken als bijv. de grondtoon, of de kwint in de melodie had gestaan in het begin:

. De terts heeft dus een heel speciale werking. Een terts kan groot of klein zijn, en de sfeer verandert onmiddellijk. Natuurkundig is de terts de boventoon die als eerste nieuwe komt na de kwint. 1:2 is octaaf, dan 1:3 = kwint (boven octaaf), dan 1:4 is 2^e octaaf, dan 1:5 is terts (hier weer boven). In de eerste boventonen zitten zo naast het octaaf ook de kwint en de grote terts. Deze terts kunnen we dus associëren met het getal 5. Het getal 5 is de basis van de gulden snede verhouding. Nemen we bijv. een pentagram (vijfpuntige ster) dan snijden de diagonalen zich volgens de verhoudingen van de gulden snede.

Dit pentagram komen we ook in de astronomie tegen, en wel op een heel bijzondere manier. De planeet Venus zien we vanuit de aarde steeds naar de zon toebewegen en weer van de zon af. Soms is de planeet zo aan de ochtendhemel te zien, soms aan de avondhemel, maar nooit zo heel ver weg van de zon. Op het punt dat zon en venus elkaar kruisen (een zogenaamde samenstand of conjunctie) kunnen we dat punt aftekenen in zijn baan tegen de achtergrond van de zodiac. Iedere keer als deze conjunctie plaatsvindt is dat een ander punt. Maar na 6 keer zijn we terug op het oorspronkelijke punt. De 5 conjuncties daarvoor vormen samen een exact pentagram. Het is net alsof Venus voortdurend een pentagram aan de hemel tekent!

De gulden snede staat voor een bekoorlijke verhouding, die voor je gevoel mooi is en klopt (zoals de zijden van een A4 in balans zijn.) Leonardo da Vinci tekende al hoe ook de verhoudingen in het menselijk lichaam op de gulden snede gebaseerd zijn. Venus was bij de Grieken en Romeinen de planeet van de schoonheid, liefde, kunsten.

Weer laat de muziek ons op een heel bijzondere manier ervaren, wat al in de natuur zit opgesloten en op heel veel andere manieren manifest wordt. Luister ook eens naar de prachtige begintoon van het eerste lied uit de Winterreise (Gute Nacht) van Schubert (“Fremd bin ich eingezogen”. ) En kijk eens zo gauw het helder is naar de avond- of ochtendhemel, naar de meest heldere planeet, Venus, die prachtig door zijn dikke atmosfeer het licht van de zon weerkaatst. (Op dit moment, 4 september 2015 zul je vroeg uit bed moeten, want Venus is nu morgenster. In het OZO staat hij zo rond 5 uur vrij laag aan de horizon, vlakbij de minder heldere roodachtige Mars). En probeer te voelen wat de Grieken en Romeinen voelden, alleen al bij het kijken naar dit wonder van de natuur..